In warmgeel gedrenkt, worstelen de drie vrouwen in De uren met hun onvermogen

Eerst was er het boek van Michael Cunningham (The Hours, 1998) dat met de Pulitzerprijs werd bekroond. Toen kwam de verfilming (2002), die voor maar liefst negen Oscars werd genomineerd. Je moet als jonge theatermaakster maar durven om daar een toneelversie tegenover te zetten.

In eerdere regies, zoals Het lijden van de jonge Werther (Goethe) of Drie Zusters (Tsjechov) heeft Eline Arbo al getoond repertoirestukken een heel fris en eigen geluid te kunnen geven. In haar kijk op De uren klinkt onmiskenbaar haar denkwereld als kind van haar tijd door.

Weefsel van stemmingen

De uren is eenvoudig én complex. Het volgt het leven van drie vrouwen gedurende één dag, waarvan de verhalen elkaar afwisselen als een weefsel van stemmingen, terwijl de tijdslijn zowat een eeuw omspant. Het bijzondere is, dat alle drie de levens zijn verbonden door Virginia Woolfs meesterwerk Mrs Dalloway, waarin Woolf haar zelfmoord­gedachten projecteerde op het titelpersonage.

Allereerst is hier Virginia Woolf (Chris Nietveld) zelf, die juist op die dag in 1923 de eerste zin van haar boek op papier zet. In die roman droomt in 1949 ene Laura Brown ­(Ilke Paddenburg) zich ver weg van haar huisvrouwenbestaan. En aan het einde van de vorige eeuw moet Clarissa Vaughan (Marieke Heebink) al sinds haar achttiende de bijnaam Mrs Dalloway verduren. Aan de buitenkant geslaagd, worstelen alle drie de vrouwen met het onvermogen ­gelukkig te zijn en zin aan het leven te geven.

Rouwhulde op een vogelgrafje

Samen met scenograaf Pascal ­Leboucq heeft Arbo een schitterende vorm gevonden om verschillen én samenhang tussen het drietal te verbeelden. Op een als een klok ronddraaiende brede cirkel bewegen de vrouwen zich tussen warmgele, losse elementen als een kast, een bad, een keukentafel, een bed. Mooie suggestie van hoeveel zij gemeen hebben.

Fraai is ook hoe bossen bloemen het ene moment in vazen worden geschikt voor een feest en later in hoopjes aarde worden gestoken als rouwhulde op een vogelgrafje. Een subtiele verwijzing naar het zelfmoordmotief.

Arbo laat dat thema niet al vanaf het begin als dreiging boven de voorstelling hangen. Dat is medebepalend voor de sfeer. Het ongelukkig zijn staat hier los van een collectief vrouwelijk onderbewustzijn, een onbegrepen en machteloos voelen, wat in boek en film tallozen juist tot tranen toe raakte.

In spel en vooral een pamflettistisch slotwoordje laat Arbo de maatschappelijk nog altijd ondergeschikte positie van vrouwen nadrukkelijk doorschemeren als oorzaak van ­misère.

Het maakt de voorstelling on­bedoeld wat kil, minder gloedvol en vitaal dan haar eerdere werk.

Lees ook:

Tsjechov met een vette knipoog eindigt helaas als feministisch pamflet

Recensie van Drie Zusters in de regie van Eline Arbo.