In de Ziggo Dome zoekt de Amerikaanse stand-upcomedian Dave Chappelle naar een eerlijk gesprek

Bijna zeventienduizend mensen gaan zaterdagavond uit hun dak wanneer Dave Chappelle verschijnt. Weliswaar is het publiek warmgemaakt door het voorprogramma – een dj en twee stand-upcomedians – maar het blijft opvallend dat de Amerikaan eerder wordt ontvangen als rockster dan als grappenmaker.

David Khari Webber Chappelle (1973) is een komiek in de traditie van Chris Rock, Eddie Murphy en Richard Pryor. Hij werd begin deze eeuw bekend als een van de weinige zwarte stand-upkomieken met een eigen tv-programma. ‘Chappelle’s Show’ op Comedy Central was geen braaf programma zoals dat van Bill Cosby ooit. Het zat vol gewaagde grappen, bijvoorbeeld over een fictief wit gezin met de achternaam Niggar. “Slaapt Tim nog?” vraagt de vader des huizes in een scène? “Dat is me toch een luie Niggar.”

De tv-show was een fenomeen onder millennials, die vanavond een groot deel van het publiek uitmaken. Ze hebben er wat voor over om Chappelle in levenden lijve te zien. Met 60 tot 120 euro is hij twee keer zo duur als zijn collega Trevor Noah, die in mei hetzelfde ­podium betreedt. En bij de poorten van de Ziggo Dome verdwijnen alle smartphones in zakjes die alleen het personeel kan openen.

‘Een verantwoordelijkheid om roekeloos te spreken’

Het wordt snel duidelijk waarom Chappelle telefoons weert. De laatste jaren is hij omstreden vanwege grappen over de MeToo-beweging en de transgendergemeenschap. Volgens Chappelle hebben komieken ‘een verantwoordelijkheid om roekeloos te spreken’, maar critici vinden dat hij zijn podium misbruikt door kwetsbare mensen te pesten. Sommige grappen klinken inderdaad ongevoelig, zeker buiten de context van de show. Maar vanavond wil hij het gesprek aangaan met het publiek, zonder dat men zich zorgen hoeft te maken over camera’s.

Vroeg in zijn set vertelt Chappelle over een transgender komiek, genaamd Daphne Dorman. Zij was een vriendin van Chappelle en kwam naar veel van zijn optredens. Eén keer begon ze vanuit de zaal een conversatie met hem.

“We hadden het over echte shit”, zegt Chappelle. “Op het eind van de avond zei ik ­tegen haar: ‘Daphne, ik hou zielsveel van je, maar ik heb geen idee waar je het over hebt.’ Zij antwoordde: ‘David, je hoeft me niet te ­begrijpen. Maar ik wil dat je gelooft dat ik iets menselijks doormaak.’” Niet lang daarna pleegde Dorman zelfmoord. Chappelle begon een trustfonds voor Dormans dochter. “Ik hoop dat ik nog leef wanneer ze 18 jaar wordt, zodat ik haar kan vertellen: je vader was een fantastische vrouw.”

Korte, zakelijke reacties

Zo’n diepgravend gesprek als dat met Dorman komt vanavond niet op gang. Misschien is het Nederlandse publiek er te nuchter voor. Chappelle krijgt korte, zakelijke reacties wanneer hij mensen vraagt naar hun relaties of waar ze vandaan komen. Hij geeft er een aardige draai aan, maar het ontstijgt zelden het niveau van grapjes over piraten vanwege een publiekslid uit Somalië.

Even wordt het spannend, als Chappelle aan de praat raakt met een Texaanse Trump-stemmer. Vanuit de zaal klinkt luid gejoel, maar Chappelle maant het publiek tot stilte. “Laten we het erover hebben. Ik ben nog nooit iemand tegengekomen die me in begrijpelijke termen wilde uitleggen waarom hij op Trump heeft gestemd.”

Helaas lukt het niet de man naar het podium te krijgen, en zonder noemenswaardige publieksinteractie mondt het slotstuk van de show uit tot voorspelbare poep- en pieshumor.

Geen ontzag voor heilige huisjes

Maar tegen die tijd heeft Chappelle het publiek al lang gegeven waar het voor kwam. De eerste helft barst van de humor over racisme en lhbti-rechten. Hij heeft geen ontzag voor heilige huisjes: “Caitlyn Jenner werd verkozen tot vrouw van het jaar, in haar éérste jaar als vrouw. Als ik een vrouw was, zou ik ziedend zijn. Het is alsof bij een verkiezing voor zwarte mensen wordt gezegd: en de neger van het jaar is... Eminem”. Soms lijkt Chappelle ‘iemand die een gat graaft om te bewijzen dat hij kan ontsnappen’, zoals The New York Times hem in 2018 beschreef.

Ontsnappen doet hij ditmaal met een heldere boodschap: iedereen is gelijkwaardig, mensen die voor gelijke rechten strijden zijn nobel, maar humor kent geen grenzen. En die boodschap resoneert. Op het laatst komt rapper Mos Def als verrassing op het podium. Hoewel hij tamelijk legendarisch is, reageert het publiek na een avond Chappelle mild op zijn nummers. Sommige mensen verlaten de zaal al.

Voor zijn fans is Chappelle misschien nog wel gróter dan een rockster.

Lees ook:

Gniffelen om Trump en bulderen over racisme

Trevor Noah, Russell Peters, Chris Rock: de een na de andere Noord-Amerikaanse grappenmaker verkoopt Nederlandse zalen uit. Wat vinden we zo leuk aan Engelstalige satire?