In de ingenieuze nieuwe roman van Sacha Bronwasser voel je het onheil aankomen

Luister, de tweede roman van kunsthistorica Sacha Bronwasser, is ingenieus opgebouwd.

In de proloog van Luister, de tweede roman van Sacha Bronwasser, spreekt een ik tot een jij. De ik is Marie, een voormalige fotografiestudent, zij bevindt zich in Parijs, waar het proces tegen de daders van de aanslagen op de Bataclan net is begonnen. Die gebeurtenis zet iets in gang bij haar. De jij is Flo, fotograaf en docent aan de kunstacademie die de aanslag ternauwernood heeft overleefd.

Veel is onduidelijk, er zijn talloze verwijzingen naar allerlei gebeurtenissen, lang voor het bloedbad in Parijs, gebeurtenissen eind jaren tachtig die we nog niet kennen. De docent dus, is een steentje in haar schoen, zo zegt ze het. Een steentje, irritant maar niet heel erg, toch?

Een Parijzenaar met een angststoornis

Over prologen in romans hoorde ik een redacteur van een uitgeverij een keer zeggen dat die dienen voor de schrijver om in het verhaal te komen, en dat ze na het schrijven maar beter geschrapt kunnen worden. En inderdaad, ook deze proloog is net iets te vaag en maakt niet per se nieuwsgierig. Wie over dat bezwaar heenstapt wordt wel beloond. In het eerste deel van het boek komt Bronwasser ineens met het verhaal van ene Philippe.

Philippe is een Parijzenaar met een angststoornis, hij heeft een vrouw en een zoontje, en er is een piepjonge Duitse au pair voor wie hij een vreemde fascinatie ontwikkelt. Je verwacht #metoo-achtige verwikkelingen, maar voor je het weet ben je opgezogen in een ijzingwekkend verhaal over een man die zijn angststoornis probeert te beheersen en op een zeker moment zelfs voor een goede zaak denkt te kunnen aanwenden. De aanslagen in Parijs midden jaren tachtig spelen een belangrijke rol, dat wil zeggen: het lijkt allemaal decor (altijd maar weer die jaren tachtig!) maar je voelt het onheil aankomen… Het verhaal van Philippe beslaat zo’n zeventig pagina’s, het is meesterlijk opgebouwd en leest als een zelfstandige novelle.

Waar is die docent precies op uit?

Daarna gaan we weer naar Marie, die op de academie in de ban raakt van de charismatische fotografiedocent Flo. O nee daar gaan we weer, denk je, maar toch kun je er niet helemaal de vinger op leggen. Oké, Marie is de kwetsbare, onzekere student, maar waar is die docent precies op uit? Wat voor vorm van misbruik is dit? Marie komt ten slotte in Parijs terecht, als au pair bij die vreemde Philippe, die zich ook al in haar privésfeer opdringt – zij het in een wanhopige poging iets goeds te doen.

Het is allemaal zo slim verteld en opgebouwd dat Bronwasser wegkomt met al die half-duidelijke verwijzingen zoals in de proloog. We krijgen ook veel feitjes over de aanslagen, ze lijken er niet toe te doen, tot ze er ineens wél toe doen. Zo valt alles op zijn plek, zelfs het gebabbel over kunst. Want ja, fotografie, dan komen Ed van der Elsken en Erwin Olaf aan de orde.

Maar waar het om gaat is dat Bronwasser erin slaagt die fotografie betekenis te geven voor het verhaal, voor de driehoek Marie-Flo-Philippe. Een succesvol fotografieproject van Flo blijkt een verwoestende kracht te hebben, voor Marie in ieder geval, en die kracht vindt jaren later zijn pendant in de vernietigende reeks aanslagen van november 2015, waarbij de fotograaf zijn trekken thuiskrijgt (geen spoiler, stond al in de proloog). Bronwasser snijdt veel aan in deze roman, maar houdt alles voorbeeldig in de hand. Luister is een roman die bewondering afdwingt.

Sacha Bronwasser
Luister
Ambo Anthos;
256 blz. €22,99