Het is een waagstuk. In een tijd waarin de veeteelt onder vuur ligt een bioscoopfilm uitbrengen over een varkensboer die het moeilijk heeft. ‘Misschien snijden we onszelf hiermee in de vingers.’
De filmmakers Klaas van Eijkeren en Bob Wilbers zijn er klaar voor: kom maar op met dat debat. Polder is geen pro-boerenfilm, stellen ze. En ook geen trekkerterror, zoals een filmwebsite al suggereerde – hoewel de film op een varkensboerderij speelt en er van een happy end bepaald geen sprake is.
Samen met producent/distributeur Alex ter Beek maakten de twee deze Nederlandse thriller die vanaf 9 maart in de bioscoop draait. Hij gaat over een varkensboer die ten einde raad is door de acties van een opgefokte dierenactivist die hem tot in zijn huis aan het kwellen is.
‘Iedereen weet wat voor vuile dierenbeul jij bent, vuile nazi.’ En: ‘Misschien luister je beter als we op bezoek komen.’ De anonieme boodschappen van de dierenactivist, die in de film deel uitmaakt van een gezellige club actievoerders, laten de spanning snel oplopen.
Varkensboer Ronald heeft het zwaar: onlangs overleed zijn vrouw en nu woont hij alleen met zijn dochter op de boerderij. Het is geen feest: zijn varkens hebben er geen prettig leven, sommige liggen ineens dood in de stal, en op school hoort zijn dochter van een vriendinnetje dat haar vader ‘een dierenbeul’ is.
Bob Wilbers en Klaas van Eijkeren
Regisseur Bob Wilbers (46) en regisseur/scenarist Klaas van Eijkeren (47) komen allebei uit Brabant. Van Eijkeren woont er nog steeds, in Maren-Kessel, gemeente Oss. Hij maakte in 2017 een film over een ander actueel onderwerp: The Fox, een politiethriller over privacyschending. Wilbers maakte onder meer de tv-series Hunter Street, Dokter Tinus en de film Casa Coco. Polder is de eerste film die ze samen maakten.
In een andere, parallelle, wereld is daar de jonge activist Erik, die zijn draai in het leven nog niet helemaal heeft gevonden. Met de liefde zit het ook tegen, en hij slaat nogal door in zijn strijd voor rechtvaardigheid. Brieven aan Tweede Kamerleden schrijven, zoals zijn medeactivisten doen, is niet zijn ding. Hij gelooft meer in heftige actie: boeren treiteren bijvoorbeeld, en ze thuis ‘bezoeken’.
Nog geen strenge stikstofregels
De film werd bedacht in 2019 en gemaakt in coronatijd. In de jaren dat er van strenge stikstofregels nog geen sprake was en ook niet van eindeloze B-wegen met rijen omgekeerde vlaggen en boeren met brandende fakkels. De stemming op het platteland was een stuk minder heftig dan nu. Nu keert de activist zich niet tegen de boer, maar massaal tegen de overheid, net als de boer.
Als je in Polder boer Ronald paranoïde ziet worden door de acties van Erik, heb je met hem te doen. De kans dat de BoerBurgerBeweging blij is met deze film acht filmmaker Van Eijkeren dan ook niet uitgesloten. “Voor het maakproces hebben we het er uitgebreid met elkaar over gehad. De boer is inderdaad zielig, maar niet per se omdat wij als makers pro-boer zijn. Hebben wij hem expres zielig gemaakt? Ja, omdat dat het contrast tussen hem en de activist duidelijk maakt. Omdat de boer net weduwnaar is geworden hebben de acties tegen hem een nog dramatischer effect voor de film.”
Ja, zegt Van Eijkeren, “misschien snijden we onszelf ermee in de vingers, word je er pro-boer van. Wij hebben geen kant willen kiezen. Uiteindelijk willen beide partijen hetzelfde. Ik heb voor de opnames zowel boeren als activisten gesproken. De boer wil ook liever diervriendelijk boeren en is ook niet per se anti-activist. De boeren snappen hen wel. Ik heb dat ook gevraagd aan een varkensboer bij Oss, vlak bij waar ik woon. Hoe graag zou ik mijn varkens meer ruimte geven, zei hij.” Volgens de makers hebben ze geprobeerd om objectief de achtergronden en beweegredenen van beide partijen te belichten, zodat de kijker zelf een beeld kan vormen.
Kleinschalige intimidatie
Regisseur Wilbers kwam op het idee voor de film toen hij in het voorjaar van 2019 een boer op de radio hoorde die geïntimideerd was door milieuactivisten. “Zo van: dan en dan komen we om 14 uur ‘op bezoek’. Ik dacht: wat? Ik was gefascineerd door dat kleinschalige, één activist tegenover één boer. Niet zoals later dat jaar in Boxtel. Toen bezetten tweehonderd dierenactivisten van Meat the Victims met elkaar een varkenshouderij.”
Van Eijkeren: “We dachten: we schetsen twee parallelle werelden. Die van de boer én die van de activist. Beiden willen goed doen: die een wil zich aan de regels houden en de ander streeft een betere wereld na. Maar ze hebben geen idee van elkaars leven. De terreur is ook steeds digitaal, per mail en sms, afstandelijk. Voor mij gaat de film erover dat je niet weet wat er bij de ander speelt, en je je gelijk wilt halen. Als ze maar één keer met elkaar hadden gesproken, had het niet zo uit de hand hoeven lopen.”
De film raakt ook aan het al decennia bestaande probleem van de te grote aantallen varkenshouderijen in het zuiden van het land – een special van Andere Tijden besteedde er begin deze maand nog uitgebreid aandacht aan. In 1997 brak er in Oost-Brabant en Limburg varkenspest uit en 1775 bedrijven werden geruimd, zo’n 12 miljoen varkens dus.
‘Het stonk alsof er honderden varkens stonden’
Hoe is het de makers eigenlijk gelukt een film te maken op een werkende varkensboerderij? “We vonden een Brabantse boer die zich net had laten uitkopen, en een paar weken voor sluiting zat. Het was een kleine boerderij, maar het stonk er alsof er honderden varkens stonden”, vertelt Van Eijkeren. “De acteurs waren nog nooit op een varkensboerderij geweest, dus dat was wennen. Bovendien stonden de biggen en zeugen dicht op elkaar in een saaie, niet bepaald diervriendelijke omgeving met veel lawaai. Iedereen die naar binnen ging, deinsde eerst terug omdat er zo’n sterke ammoniaklucht hing. We hadden gelukkig nog mondkapjes, die hielpen iets. Het was zo erg dat de cameraman na een paar dagen draaien z’n hele camera uit elkaar moest schroeven en alle losse onderdelen moest poetsen omdat hij die stank, die ook in al onze poriën zat, er anders niet uit kreeg. Hij stuurde me er een foto van.”
Polder is een film die los van grote financiers is gemaakt. Want, zo is de ervaring van de makers, die willen altijd bemoeienis hebben, meedenken over de inhoud. Je vrijheid behouden is veel waard, ook bij de keuze voor acteurs. Dat je niet per se Barry Atsma en Georgina Verbaan hoeft te casten. Het is nu eenmaal: wie betaalt bepaalt. Bovendien hebben die partijen vaak een kleur: de een is meer pro-boer, de ander meer pro-activist.
Het is een low budget-film dus, maar dat betekent zeker niet low quality, zegt Van Eijkeren. “Hier wordt soms zo gedacht. Terwijl in de VS het juist is: hoe minder geld, hoe meer respect. Maar collega’s vragen nu steeds vaker: hoe doen jullie dat? Dan geven we tips. Er zullen vast meer onafhankelijke films de bioscoop halen in de toekomst.” En er staat zelfs een Brabants filmplatform op stapel: makers uit Brabant die hun krachten willen bundelen. Ook tegenover makers uit de Randstad? Producent Alex ter Beek: “Ja, onze film raakt daar ook aan: het platteland dat zich achtergesteld voelt bij de stad. Het platteland is meer dan een appendix. Het heeft reden van bestaan.”
Lees ook:
‘Een socialistisch arbeidersparadijs waar ze de hele dag Abba draaien is Zweden zeker niet’
Jasper van Kuijkis met zijn gezin naar Zweden geëmigreerd. Hij komt nog even terug voor een kleine tournee, waarna hij definitief afzwaait als cabaretier. ‘Eerst dacht ik: ik ga het missen, het cabaretier zijn, was even in paniek.’
