‘Ik ziet het als mijn taak om het theater minder heteronormatief te maken’

Fjodor Jozefzoon staat op het podium van Toneelgroep Oostpool in Arnhem, gekleed in een gouden broekje, met gouden pofmouwen en een gouden kraag – maar zonder shirt. Hij vertolkt de hoofdrol in Edward II – The gay king, over de vermeende liefde tussen de middeleeuwse Britse koning en zijn vertrouweling Piers Gaveston. Regisseur Char Li Chung (26) is er zeker van: Edward was gay. Dus laat hij zijn flamboyante personage Born This Way van Lady Gaga zingen en dansen. “Om duidelijk te maken dat hij zich door niemand meer laat onderdrukken.”

Het is begin januari, als de theaters nog dicht zijn en er weinig hoop op heropening is. Toch wordt er door gerepeteerd voor de uitgestelde première. Chung probeert de cast op te peppen, maakt veel grappen en slaakt geregeld een gil. Hij geeft ook wat vriendelijke aanwijzingen. “De voorstelling is nu vrij hard. Als we het volume iets terugnemen, kun je meer met je hart praten.”

Chung wordt ook gek van de pandemie en alle onzekerheid, maar hij staat te popelen om op tournee te gaan. “Dit is een voorstelling waar mensen uit heel het land naartoe moeten, niet alleen in Arnhem of Amsterdam.”

Jouw Edward is gebaseerd op het toneelstuk Edward II van Christopher Marlowe, die van de koning een openlijk homoseksueel personage maakte, al aan het einde van de vijftiende eeuw. Het stuk werd in die tijd de ‘sodomie-show’ genoemd. Wat zegt jouw uitvoering?

“Ik wil Edward bij mij op het podium uit de kast laten komen en zevenhonderd jaar na zijn dood tegen hem zeggen: jij mag zijn wie je wilt zijn. Het is een ode aan zijn romance met Gaveston, een liefde die ik vergelijk met Romeo en Julia. Omdat Gaveston werd verbannen, hebben ze nooit volledig elkaars liefde kunnen ervaren. Dus ik hoop dat Edward vanuit de hemel met een glimlach naar beneden kijkt.”

Na Don Caravaggio en jouw bewerking van Oscar Wilde’s De Profundis is dit het slotstuk in een drieluik over getroebleerde homomannen. Waarom deze drie figuren?

“Het begon als een zoektocht naar queer personages in de geschiedenis, omdat ik dat miste op de toneelschool. Ik heb gekozen voor deze mannen omdat ik ze rebels vind, omdat ze de ballen hadden om tegen de norm in te gaan. Ze zijn op tragische wijze aan hun einde gekomen, maar hun daden geven mij kracht. Ik vind het belangrijk om die geschiedenis te eren. Veel historische kunst is gemaakt door mannen die queer waren, maar dat wordt niet aangegeven in musea.”

Heeft het betekenis dat een zwarte acteur de geprivilegieerde, witte koning Edward speelt?

“Ik vond het vooral belangrijk dat een homoseksuele acteur de rol zou krijgen en de enige aan wie ik dacht was Fjodor Jozefzoon. Liefst zag ik dat het geen statement was dat Edward wordt gespeeld door een acteur van kleur. Als je kijkt naar een kostuumdrama als Bridgerton op Netflix zie je dat die historische correctheid ook is losgelaten. Wat maakt het allemaal ook uit?”

Jouw werk gaat vaak over mannen en hun relaties met mannen. Kun je je makkelijker in hen verplaatsen?

“Ik vind het fijner om me met queer mannen bezig te houden, dat klopt. Mensen zeggen wel eens: Char Li, het is allemaal wel erg gay, hè? Ja. Maar daar staan honderden stukken tegenover met alleen maar heteroseksuele personages. Ik ziet het als mijn taak om het theater minder heteronormatief te maken. Ik gebruik mijn werk ook om mijn eigen seksualiteit te onderzoeken. Ik was achttien toen ik uit de kast kwam, maar heb daar de hele toneelopleiding niets mee gedaan. Die schade haal ik nu in.”

Je laat graag liefde op het podium zien, omdat die in je eigen leven ontbreekt. Hoe staat het daarmee?

“Dramatisch! Ik ben het schoolvoorbeeld van een workaholic, dus er zijn weinig momenten waarop ik de liefde kan tegenkomen. En juist omdat ik er in het theater zoveel mee bezig ben, is mijn eigen beeld van de liefde niet heel realistisch. Ik denk al heel snel dat iemand niet bij me past.”

Toneelgroep Oostpool heeft een roerige tijd achter de rug. Een jaar geleden stapte artistiek directeur Marcus Azzini op, nadat aanvullend onderzoek ‘consistente meldingen over grensoverschrijdend gedrag met een seksuele connotatie’ aan het licht bracht. Hij zou niet alleen avances hebben gemaakt naar acteurs, soms onder invloed van alcohol en drugs, maar zich ook schuldig hebben gemaakt aan machtsmisbruik en intimidatie naar medewerkers. In totaal kwamen er 53 meldingen binnen, ook over zakelijk leider Ruud van Meijel, die weigerde mee te werken aan het onderzoek en eerder al opstapte.

Dat is een vervelende nalatenschap waar de nieuwe artistiek directeur Daria Bukvic en jij mee zitten opgescheept. Hoe schud je zoiets van je af?

“Alles wat we daarvan hebben geleerd, passen we al een jaar toe. Voordeel is dat we nu met een superjong team zijn dat niet is vastgeroest in oude systemen en gewoontes. Als regisseur wil ik een veilige werkomgeving creëren. Dat doen we door met elkaar te bespreken hoe we willen werken, en te praten over hoe onveilige situaties kunnen ontstaan. We hebben ook vertrouwenspersonen, als je liever spreekt met een onafhankelijk persoon buiten de organisatie. Er zijn nu duidelijke protocollen.”

Let je als jonge regisseur daardoor extra goed op je eigen gedrag?

“Ja, door deze hele crisis zijn we extreem bewust geworden van onze positie, en hoe bepalend ons gedrag is. Dus ik vraag mezelf geregeld af of ik het wel goed doe.”

Regisseurs deden vroeger alles om acteurs te pushen. Is die methode achterhaald?

“Soms moet je een acteur ergens heen leiden, of over een angst heen helpen, maar je hoeft niemand van een berg te duwen. Ik bedenk vooraf goed met wie ik wil werken, en of zij ook goed met elkaar kunnen werken. Ik stel mijn team heel zorgvuldig samen.”

Houd je werk en privé strikt gescheiden?

“Zeker. De mensen met wie ik werk, zijn niet mijn vrienden. Als ik word uitgenodigd voor een feestje, vraag ik altijd wie er nog meer komen. Als mijn acteurs daar zijn, ga ik niet. Ik ben hun werkgever, dus ik wil niet dat die grens vervaagt. Daardoor voel ik me op mijn 26ste best vaak een oude opa.”

Je kent Marcus Azzini al sinds de toneelopleiding. Spreken jullie elkaar nog?

“Heel af en toe. Ik vind het tragisch dat dit is gebeurd, maar ik denk dat de hele theatersector hier lessen uit kan trekken. Wij beginnen bijvoorbeeld elke repetitie met de vraag hoe iedereen zich die dag voelt. Ik vertel ook meer over mijn eigen kwetsbaarheid.”

Hoe ga je om met kritiek? Jouw voorstelling Hollandsch Glorie, over het verhitte identiteitsdebat, werd door sommigen flauw, plat en schreeuwerig genoemd.

“Ik ben niet wars van kritiek. Van bepaalde recensenten ben ik benieuwd naar hun mening. Maar als ik het publiek zie genieten, besef ik dat een recensie ook maar de mening van één persoon is. Er is een aantal mensen van wie ik advies aanneem. Theater kan soms een wat trage, saaie kunstvorm zijn. Mijn generatie is omringd door videoclips, Netflix en Instagram. De snelheid in mijn werk is dus een bewuste keuze, om een jonger publiek te trekken.”

Je hebt zowel Italiaanse als Chinese wortels. Die Italiaanse kant zien we al terug in je werk, maar nu ga je voor het eerst iets doen met je Chinese achtergrond, toch?

“Don Caravaggio maakte ik vanuit mijn liefde voor Rome en de kunst die ik daar opzoek. Maar toen ik het boek De bananengeneratie van Pete Wu las, herkende ik ook heel veel en wist ik meteen dat ik er een toneelstuk van wilde maken. Die gaat in september in première. Pete is Chinees en gay. Ik groeide net als hij op in Chinese restaurants, omdat ik uit een horecafamilie kom. Ik ben alleen een omgekeerde banaan: wit van buiten, geel van binnen. Ik heb niet de pijn van discriminatie ervaren. Omdat er ook weinig Chinees-Nederlandse acteurs zijn, trek ik Pete’s verhaal wat breder en laat ik vijf acteurs met Oost-Aziatische roots hun ervaringen delen. Ik kan niet wachten om een Chinese drakendans te laten zien, met al die kleuren, krullen en drama. Mijn liefde voor de Chinese esthetiek heeft eigenlijk heel veel raakvlakken met de barok.”

Lees ook:

Liefde op bestelling in 20.000 variaties en met een flinke dosis publieksparticipatie

Wat zou het publiek liever willen? A: een verboden liefde, of B: een blauwtje lopen? In de Paradevoorstelling ‘Alles wat liefde is’ mogen de toeschouwers zelf kiezen. Regisseur Charli Chung is zelf van plan om deze zomer grenzeloos verliefd te worden.