Ik recenseer mijn Uber-chauffeur, maar hij mij ook

Mijn Uberchauffeur zei dat hij mij vijf sterren ging geven. Het was een regenachtige maandag, ik was net terug uit een zonovergoten buitenland en had de hele rit zwijgend zitten acclimatiseren. Nu schrok ik op. Híj ging míj reviewen.

Natuurlijk, dacht ik, dat systeem gaat beide kanten op, precies zoals ik eerder die dag mijn Airbnb had gerecenseerd om vervolgens een recensie over mijzelf te ontvangen van de verhuurder (wederzijds vijf sterren, hartstikke terecht).

Nosedive, de iconische aflevering van Netflix-serie Black Mirror waarin de samenleving is ingedeeld op basis van online ­reviews, was bij verschijning in 2016 een dystopie. Het idee dat banen, maatschappelijke kansen en status verdeeld worden aan de hand van een stroom recensies van mensen die je niet kent – de barista die je koffie maakt, een stewardess in een vliegtuig, een passant op straat – deed denken aan sociale controle die we associeerden met China, of Rusland misschien.

Alleen daten als je genoeg Instagramvolgers hebt

Zeven jaar later merken we nauwelijks op hoezeer ook onze westerse leefomgeving veranderd is in een Nosedive-decor; hoe enorm veel delen van onze samenleving ­bepaald worden door een vorm van sociale score, uitgedeeld door anderen of doelbewust opgebouwd met eigen gedrag.

Denk aan de medewerkers van de Bijenkorf die hun klanten jarenlang moesten vragen een review over hen achter te ­laten (het warenhuis is hiermee gestopt, de praktijk leverde te gênante situaties op). Aan ­selectieve datingapps waarop je alleen wordt toegelaten met een bepaald aantal Instagramvolgers. Aan zorgverzekeraars die een model ontwikkelen waarbij klanten een smartwatch ­krijgen om hun gezondheid te monitoren – wie veel beweegt krijgt korting.

Bizar? Menzis werkt al jaren met een systeem dat klanten aan de hand van hun resultaten op Strava of Runkeeper ­korting geeft. Bij Zilveren Kruis krijg je een tegoedbon voor de dierentuin als je drie keer per week vierduizend stappen zet.

Welke chauffeur had me geen 5 sterren gegeven?

Nog tijdens die Uberrit zocht ik mijn ­eigen reviews op en het bijbehorende cijfer. Ik dacht aan alle keren dat ik niet tegen de chauffeur had gepraat, terwijl hij dat misschien wel wilde. Aan die ene keer dat ik lichtelijk geïrriteerd werd toen iemand me niet voor de deur van een feestlocatie afzette, maar op het parkeerterrein. (Niet goed te praten, maar toch: het regende héél hard.)

Een 4,81 zag ik staan bij mijn naam, het was onduidelijk wie wanneer welke ­score had gegeven en waar en waarom ik was afgeweken van de 5 sterren die voor Uberchauffeurs vermoedelijk net zo standaard is als voor hun klanten.

Hoewel zo’n systeem grotesk is, hadden diegenen die mij lager beoordeelden daar ongetwijfeld hun redenen voor. Als we dan toch een maatschappij ingaan die gebaseerd is op sociale score, is het wel zo eerlijk als iedereen daarin een stem heeft. Niet alleen de Bijenkorfmedewerkers zouden beoordeeld moeten worden, zij zouden hun klanten net zo goed van reviews moeten voorzien. Ik ben benieuwd hoe snel het warenhuis met zo’n praktijk zou moeten stoppen, omdat die te gênante situaties oplevert.