Hypnotiserende YouTube-video's zorgen voor een tintelend gevoel, en een hoop ergernis

Het is woensdagavond en ik kan niet slapen. Tijdens mijn tweede poging schaapjes tellen herinner ik me een gesprek met een vriendin die als ze niet kan slapen weleens naar ASMR-video’s kijkt. Een kwartier later zit ik met een koptelefoon op te kijken naar een video waarin een twintiger uit Engeland die, na de vraag hoe mijn dag was, met haar acrylnagels op een kurken onderzetter begint te tikken. Rustig word ik er niet van, maar ik ben wel geïntrigeerd.

ASMR staat voor Autonomous Sensory Meridian Response; een tintelend gevoel dat bij je hoofd begint en langs je ruggenmerg door je hele lichaam verspreid wordt. Dit prettige, bevredigende gevoel in je hoofd kun je krijgen als reactie op het kijken of luisteren naar bepaalde bewegingen en geluiden. Sommige mensen krijgen het bij de kapper door het geluid van de monotoon knippende schaar, anderen door het geluid van het tikken op een toetsenbord.

YouTube ontploft inmiddels van video’s van zogeheten ASMR-artists met hun hypnotiserende geluiden. Deze vloggers filmen zichzelf terwijl ze fluisterend hun dag met je doornemen of met hun nagels op een chocoladereep of een glas tikken. De video’s trekken miljoenen kijkers, die erdoor kunnen ontspannen of zelfs in slaap vallen.

Sms’en op een Motorola

Er is nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar deze trend. Universitair docent psychologie Anouk Keizer van de Universiteit Utrecht houdt zich er sinds enige tijd mee bezig. “Het is niet te vergelijken met een kippenvel-momentje, het is een specifiek soort breinmassage”, zegt Keizer. Een breinmassage die niet iedereen ervaart overigens.

Het verschil tussen iemand die de tintelingen wel en niet krijgt is onduidelijk en dat onderzoekt Keizer nu. “Iedereen is gevoelig voor andere prikkels. We weten niet of het aangeboren is of dat je ASMR ook kunt aanleren. Wel blijkt uit gesprekken met mensen die de sensatie ervaren, dat ze dat al op jonge leeftijd ontdekten.” Keizer interviewde een jongen die er op de basisschool achterkwam dat hij een ASMR-ervaring kon opwekken door mensen te zien gummen. Op een gegeven moment probeerde hij alle klasgenoten om hem heen te laten gummen”, zegt Keizer. “Daarna ontdekte hij dat het geluid van het indrukken van de knopjes op een telefoon voor hem hetzelfde effect had. Hij ging dan in de trein zitten naast iemand die op zo’n oude Motorola een sms aan het typen was.”

Een voorloper op de trend was de schilder Bob Ross, die cultstatus verwierf met zijn bijna meditatieve tv-cursussen. “Zijn video’s hebben eigenlijk alle elementen van een ASMR-video. Hij geeft de kijker persoonlijke aandacht, praat met zachte stem, je ziet hem schilderen en je hoort duidelijk het geluid van de kwast over het doek”, aldus de onderzoeker. Een onderzoek uit Engeland wijst uit dat fluisteren en naar de kapper gaan de populairste triggers zijn onder een groot publiek.”

Taboe

Op het ervaren van ASMR heerst nog wel een taboe. “Je hoort van veel mensen dat ze zich ervoor schamen, omdat ze weten dat anderen het raar vinden. Veel mensen begrijpen niet dat je het fijn vindt om te luisteren naar iemand die op een beker tikt of te kijken naar iemand die fladderende handbewegingen maakt”, zegt Keizer. “Mensen delen niet massaal dat ze een ASMR-ervaring hebben gehad. Laatst sprak ik een vrouw van zestig die er nu pas over durfde praten. Wat bleek? Haar zus en dochter hadden het ook.”

Dat ASMR nog taboe is, merk ik aan de reactie van de vriendin die mij erop wees. Ik vraag haar of ze voor dit artikel haar verhaal wil doen. Dat wil ze beslist niet. Ze is bang dat mensen het niet begrijpen. Een Facebook-oproep naar ASMR-liefhebbers levert evenmin resultaat op.

Dat ik niemand kan vinden wil niet zeggen dat ze er niet zijn. Honderden mannen en vrouwen die met hun filmpjes op YouTube ASMR proberen op te wekken, doen alles om zoveel mogelijk nieuwe triggers te vinden. Onderzoeker Keizer: “Wat opvalt is dat alle makers van de filmpjes dingen met elkaar gemeen hebben. Ze hebben een heel lieve, rustige uitstraling en praten met langzame zachte stem. Ze praten ook allemaal tegen de camera, geven de kijker een gevoel van persoonlijke aandacht. De makers van de filmpjes dragen voor een groot deel bij aan de ASMR-ervaring.”

ASMR luistert nauw, wie houdt van het geluid van tikkende nagels moet ook het object waarop getikt wordt kunnen waarderen. Er bestaan video’s die langer dan een uur duren en waarin op tientallen objecten wordt getikt. Van een kaars tot een kurken onderzetter. De ASMR-mogelijkheden lijken oneindig. Ook in opnameapparatuur wordt constant geïnvesteerd. Soms wordt gebruikgemaakt van microfoons met aan de uiteinden twee plastic oren. Daarin wordt vervolgens scheerschuim met een wattenstaafje rondgedraaid. Of, met pauzes onderbroken, de letter S ingefluisterd.

Intieme setting

De trend ontwikkelt zich snel. Zo zijn er ook speciale rollenspelvideo’s waarin de fluisterende YouTuber zich voordoet als Elsa uit de Disneyfilm ‘Frozen’, als kapper of verpleegkundige. Volledig uitgedost in uniform bootsen ze een situatie na waarin de kijker klant, passagier of patiënt is. De verpleegkundige voert eerst een intakegesprek en schrijft alles in je zogenaamde patiëntendossier - met de bijkomende rustmakende geluiden van de pen die over het papier glijdt.

Het is misschien ook niet zo gek dat ASMR soms wordt gezien als een erotisch, seksueel gebeuren. Het zijn immers vaak knappe jonge vrouwen en mannen die, al dan niet verkleed, in een fictief oor fluisteren. De YouTubers creëren een intieme setting en praten tegen je alsof ze je kennen. “Ik hoorde dat het niet zo goed met je gaat, dat je veel stress ervaart. Ik hoop dat ik je kan helpen”, zegt de Amerikaanse Gibi ASMR (haar artiestennaam) terwijl ze recht in de camera kijkt. Op haar YouTube-kanaal zijn meer dan een miljoen mensen geabonneerd. Naar een gemiddelde video van deze twintiger kijken 400.000 mensen. Ze verdient aan de advertenties van zeepfabrikanten en meubelbedrijven. Tegen betaling tikt ze met haar nagels op gesponsorde items.

Dat de ASMR-video’s erotisch zouden zijn, een soort orgasme in je hersenen - wordt door de makers als onzinnig bestempeld. Uit recent onderzoek in Engeland onder 800 mensen die ASMR ervaren, blijkt dat 95 procent niet opgewonden wordt bij het zien en horen van de filmpjes.

Tinteling of agressie

Bijzonder aan ASMR is dat waar de een de tintelende breinmassage voelt, het voor de ander niets doet. Vooral de video’s waarin met flink gesmak kauwgom wordt gegeten naast de microfoon of iemand zijn of haar tanden in een raat honing zet, worden niet door iedereen gewaardeerd. Keizer kan daarvoor wel een oorzaak bedenken. “Dat heeft bij sommige mensen te maken met misofonie: een afkeer van menselijke geluiden zoals smakken en ademhalen. Dat roept bij hen echt agressie op”, vertelt de onderzoeker.

Toch is de sterkste vorm van ASMR vaak een live ervaring weet Keizer. “Mensen die bij de kapper of bij de balie van het ziekenhuis zijn, waar vaak zachtjes wordt gepraat omdat het om gevoelige informatie gaat, worden overvallen door ASMR. Ze beleven dat als een extreem intense ervaring. Bij het kijken en luisteren naar de filmpjes is dat vaak minder het geval.”

Keizer hoopt snel meer te weten te komen over de werking. “Het is zeker met het oog op bezuinigingen in de zorg interessant om te kijken of ASMR een oplossing is voor mensen met depressie, burn-out of angstklachten. Het kost bijna niets en is, voor sommigen, bewezen meer ontspannend dan een uur mindfulness”, aldus Keizer.

Iedereen aan de ASMR

Populaire artiesten hebben ASMR ontdekt. Rapper Cardi B. nam een fluisterfilmpje op, waarin ze vertelt over haar leven en zachtjes met haar nepnagels tikt, Janet Jackson maakte ook zo’n video. In de VS heeft ook de commercie zich op het fenomeen gestort. Afgelopen zondag werd tijdens de uitzending van de Super Bowl, de finale van de American Football-competitie, een reclamespotje uitgezonden waarin actrice Zoe Kravitz met behulp van ASMR een light biertje aanprijst. In een tropische setting fluistert ze zachtjes, tikt op het flesje en laat het bier bruisen in een glas. De spotjes van het best bekeken tv-evenement van het jaar kosten miljoenen - de brouwer van Michelob Ultra heeft blijkbaar veel vertrouwen in het positieve effect van ASMR op een groot publiek. Het filmpje werd trouwens geregisseerd door de Nederlandse Emma Westenberg.

Reacties

Bent u al bekend met ASMR-video’s? En ontspant u er ook door? Uw reacties graag in max. 120 woorden naar tijdpost@trouw.nl ov.v. uw naam en woonplaats.