Hoffman: Digitale techniek maakt het makkelijker om jezelf te zijn

Tien jaar geleden streek de in Zuid-Afrika geboren regisseur neer in Nederland. Hij ontwikkelde zich in zijn tweede vaderland tot het geruchtmakendste jonge filmtalent van de jaren negentig. ,,Tegenwoordig heb ik geen vaste woon- en verblijfplaats meer. Ik ben daar waar ik geld en faciliteiten voor mijn films kan krijgen. Nu eens zit ik een paar maanden in Johannesburg, dan weer in Amsterdam of in Tokio.''

De Japanse hoofdstad kwam in beeld na Kerkhofs vorige film 'Naar de klote!', een digitaal opgenomen portret van de Amsterdamse house-scene. ,,'Naar de klote!' was in Japan een hit. Daardoor kon ik daar geld krijgen voor 'Shabondama elegy'. In Japan worden mijn films heel serieus genomen. Ik kom net terug van een retropectief van mijn werk. Een verbijsterende ervaring. Wetenschappers beweerden de merkwaardigste zaken over mijn films. Dat was erg vleiend, maar toch had ik ook het gevoel getuige te zijn van mijn eigen begrafenis.''

In 'Naar de klote!' speelde Thom Hoffman een dealer. ,,Begin jaren negentig raakte ik uitgekeken op de Nederlandse cinema'', zegt Hoffman. ,,De ene na de andere, truttige film passeerde de revue. Publiek kwam er nauwelijks meer naar kijken. Bij de filmopnamen ging het er steeds routineuzer en ongeïnspireerder aan toe. De fut was eruit.''

Hoffman kreeg ook genoeg van het promotionele werk. ,,Altijd en eeuwig moest ik overal en nergens opdraven om een nieuwe film te verkopen. Ik had geen zin meer in al dat gedoe. Ian heeft me uit dat dal gehaald. Hij en zijn medewerkers zijn altijd enthousiast. Ze zijn bezeten van de digitale techniek en willen alles uitproberen. Bij hen kun je als acteur niet op je routine drijven. Net als zij word je een ontdekkingsreiziger in het wonderbaarlijke digitale universum.''

De van de digitalisering bezeten Kerkhof haakt gretig in op Hoffmans voorzet. ,,Ik herinner me nog dat ik in 1996 voor het eerst een digitale camera zag. Ik nam dat piepkleine cameraatje in mijn hand en maakte er in opperste verrukking wilde zwaaibewegingen mee. Ik dolde wat met het apparaatje en realiseerde me dat ik de toekomst van de cinema in mijn hand had. Door die camera turend, gingen mijn diepste wensen in vervulling. Met dit stukje techniek kun je direct met effecten filmen. Bij de traditionele film op celluloid kosten de 'special effects' je altijd handenvol geld.''

Hoffman beaamt die revolutie. Ook hij meent dat het celluloid plaats zal maken voor digitaal gemaakte videobeelden die ook digitaal vertoond zullen gaan worden. Maar 'Shabondama elegy' moest voor de vertoning in de bioscoop nog op 35mm-film overgezet worden.

Op het moment van ons gesprek was Hoffman net terug uit Los Angeles, waar hij enkele naar Hollywood uitgeweken Nederlandse filmers fotografeerde en sprak. ,,Cameraman Theo van de Sande is van mening dat de Amerikaanse filmindustie over een paar jaar helemaal gedigitaliseerd zal zijn. De tovenaars met kleur, licht en donker en sfeer zullen dan uit de studio's verdwijnen.''

Dat Kerkhof zich in zijn eerste digitale film op de house-scene stortte, hangt samen met zijn fascinatie voor het nieuwe medium. Muziek, de drugsscene en het uitgaansleven laten zich, naar hij beweert, perfect in beeld brengen met de een handzame en beweeglijke digitale camera. ,,Bovendien kreeg de digitalisering van de film een enorme impuls van bijvoorbeeld de house-muziek.''

Na 'Naar de klote!' bleef Kerkhof met het nieuwe medium experimenteren. ,,Ik heb bijvoorbeeld ruim tien korte films gemaakt waarin ik research pleegde naar de mogelijkheden van de digitale camera en het digitale monteren. Dat is alleen al nodig omdat de ontwikkelingen razendsnel gaan.'' 'Shabondama elegy' is een nieuwe fase in Kerkhofs digitale verkenningstocht. Het verhaaltje heeft, zoals bij hem gebruikelijk, niets om het lijf. ,,Alle verhalen zijn al verteld. Je komt steeds dezelfde stereotypen tegen. Alleen de vorm waarin ze gegoten worden veranderd.''

'Shabondama elegy' gaat over een westerse man die in Tokio op de nominatie staat vermoord te worden. Hij ontsnapt aan zijn belagers en duikt onder in de eenkamerwoning van een Japans meisje (de porno-actrice Hoshino Mai). Er ontwikkelt zich tussen hen een heftige relatie waarin langzaam maar zeker duidelijk wordt dat het meisje haar leven lang door vele mannen seksueel mibruikt werd.

,,De acteurs en de crew hebben zich dagenlang in die kleine ruimte opgesloten'', vertelt Kerkhof. ,,We wilden dat Thom en Hoshino een echte relatie ontwikkelden, echte gevoelens voor elkaar zouden opvatten. Hoe intiem en intens kun je met de digitale camera zijn?''

Volgens Hoffman zijn de mogelijkheden daartoe groter dan met de oude filmtechniek. ,,De traditionele camera is groot en log. Die moet je bespelen. Die digitale camera is klein en handzaam en kan de acteur op de voet volgen. Bovendien is bij de digitale techniek de crew zo klein dat je haast vergeet dat er nog andere mensen in de studio zijn. Het is daardoor makkelijker om jezelf te zijn.''

De vorm waarin Kerkhof zijn ontroerende Japanse Lovestory goot is een lust voor oog en oor. Beelden verschieten van kleur en vorm en schuiven in en over elkaar. Geluiden, muziek en beelden synthetiseren. De camera staat zelden stil en maakt de ene na de andere virtuoze schommelbeweging.

Hoe revolutinair ook: door zijn vorm doet 'Shabondama elegy' sterk denken aan de vroege films van Jean-Luc Godard. Kerkhof reageert geïrriteerd op die constatering. ,,Ik word gek van de vele verwijzingen naar Godard. Het lijkt wel of niemand meer weet dat er voor en na Godard regisseurs waren die werkten in het dynamische idioom, waar ik me nu in 'Shabondama elegy' van bedien.'' Hoffman toont meer begrip voor de associaties met de films van de jonge Godard. ,,Ook de nouvelle vague-filmers kregen de beschikking over kleinere camera's. Ook zij gingen de straat op en lieten hun camera's alle kanten op dansen. Met de digitale cinema is het ideaal van de 'camera stylo' weer een stapje dichter bij gekomen.''

Zo mogelijk nog nuchterder is Hoffman over het opmerkelijkste aspect van 'Shabondama elegy'. In de vele expliciete seksscènes bedrijft hij met zijn tegenspeelster op vele manieren open en bloot de fysieke liefde. ,,Ik heb nooit begrepen waarom seksuele daden buiten beeld gehouden worden. Iedereen bedrijft toch een paar keer per week de liefde. Waarom zou je over zoiets gewoons geheimzinnig doen.''