Hoe maak je sociale media echt sociaal?

Sociale media; iedereen gebruikt ze, maar bijna niemand is er helemaal tevreden over. Om precies te zijn vindt 82 procent van de Nederlanders betere omgangsvormen op sociale media nodig. Te vaak wordt vergeten dat er achter die al dan niet anonieme profielen een mens zit, zegt bijna driekwart. En bijna evenveel mensen vinden de normen op sociale media onduidelijk. Dat blijkt uit een onderzoek dat is uitgevoerd voor de Week van de Mediawijsheid, die vrijdag begint.

“Mensen storen zich aan online haat, pesten en desinformatie”. Volgens Mary Berkhout-Nio, programmadirecteur van het Netwerk Mediawijsheid, geven mensen aan dat ze niet weten hoe ze daarmee moeten omgaan. “Dat vind ik opvallend. Veel mensen proberen het te negeren. Een kleiner deel blokkeert iemand. Maar veel minder mensen spreken anderen aan op hun gedrag – zeker als dat onbekenden zijn – laat staan dat ze aangifte doen.”

‘De tijd wordt ons niet gegund’

Die onzekerheid komt volgens de directeur door het tempo van de digitalisering. “Omgangsvormen moeten rijpen, maar die tijd wordt ons niet gegund. Iedereen kon al online en sinds corona zitten mensen nog vaker op sociale media. Daarom is het belangrijk mensen wat mediawijsheid bij te brengen. Bijvoorbeeld op scholen, waar het al begint met kinderen die zich onveilig voelen in sommige klassenapps.”

Ook wil Netwerk Mediawijsheid gesprekken organiseren tussen burgers, wetenschappers en sociale mediabedrijven. “Zo ontwikkel je een code met elkaar, niet opgelegd door platformen maar vanuit de gebruikers zelf. Bedrijven als Facebook willen mensen ook bewuster maken van de mogelijkheden die er al zijn, zoals dat je schadelijke berichten kunt rapporteren. Sommige mensen vinden dat eng omdat ze niet weten dat het anoniem is.”

Die verbetering begint bij burgers zelf, vindt ook Marlous de Haan, eigenaar van adviesbureau Digital Wellness Nederland. “Reageren en rapporteren is belangrijk als mensen heftig tekeer gaan op sociale media. Het gaat erom de ander een spiegel voor te houden: lees je wel wat je schrijft? Wanneer mensen voor de rechter komen vanwege online doodsbedreigingen, zeggen ze vaak dat ze niemand wilden kwetsen en niet hadden nagedacht over de gevolgen.

Sociale media lijken een soort parallelle wereld

“Ook bij online pesten realiseren de daders zich vaak nauwelijks wat ze doen. Sociale media lijken een soort parallelle wereld. Maar in de echte wereld heeft zulk gedrag zelfs tot suïcide geleid.”

Maar het gaat niet alleen om anderen terechtwijzen, zegt De Haan. “Bedenk voordat je iets plaatst hoe het zou voelen als iemand zoiets over jou zei. Vraag jezelf af waarom je het plaatst. Is het voor je eigen plezier, of om iemand af te kraken? Het is net als ramptoerisme, foto’s van bijvoorbeeld een auto-ongeluk online zetten. Waarom zou je dat doen?”

Lees ook:

Geen selfies met overledenen (en nog 124 smartphoneregels)

We zijn allemaal smartphoneverslaafd. Stoppen is geen optie, want we hebben onze telefoons nodig. Daarom schreef fysiotherapeut Marlous de Haan een boek over leuker en gezonder met je mobiel omgaan.