‘Hoaxed’ is een verontrustende podcast over complotdenkers

Deze podcast is fascinerend en verontrustend tegelijk. In Hoaxed neemt journalist Alexi Mostrous je mee in de wereld van complotdenkers. Hij gaat op zoek naar de bron van een van de grootste complottheorieën in de recente Britse geschiedenis: de Hampstead-cult.

Het verhaal begint op een Brits politiebureau in 2014 waar twee kinderen aan rechercheurs schokkende zaken vertellen. Ze zouden misbruikt zijn door een satanische sekte in de rijke buitenwijk Hampstead van Londen, waar ze woonden met hun moeder. Hun vader (gescheiden van de moeder), leraren van hun school, jeugdzorgwerkers, buren, andere schoolouders, een hele waslijst aan mensen zou betrokken zijn bij dit rituele kindermisbruik, waarbij alle ingrediënten van eeuwenoude samenzweringen samenkomen: dode baby’s, kinderbloed, geheime samenkomsten, anti-semitisme. De Hampstead-zaak valt samen met de grote vlucht die sociale media in die jaren nemen. Het verhaal wordt een uitslaande brand op het internet. Met grote gevolgen in de fysieke wereld: bedreigingen aan het adres van de vader, de leraren en sinistere demonstraties in de buurt.

Salonfähige complottheorieën

Fascinerend is de wijze waarop de podcastmaker het verhaal opbouwt. Hij spreekt de moeder, Ella, vele betrokkenen en ook bekende complotdenkers. Mostrous laat goed zien hoe een hoax altijd een anker moet hebben in de ‘rationele wereld’ om echt vaste voet aan de grond te krijgen. Dat kunnen experts zijn zoals (oud-)rechercheurs en politiechefs, in dit geval zelfs Europarlementariërs, die zich in de strijd tegen kindermisbruik voor het karretje laten spannen van het Hampstead-verhaal. Het zijn inmiddels helaas bekende mechanismen, die nu, bijna een decennium later, overal op te merken zijn, zoals politici die bijdragen aan het salonfähig maken van complottheorieën.

‘Hampstead’ inspireerde andere bekende complotzaken, zoals ‘Pizza-gate’ dat in 2016 viraal ging tijdens de campagne van presidentskandidaat en Democraat Hillary Clinton. Ook hier een vermeende kring van rituele kindermisbruikers, ditmaal met een bekende pizzeria in Washington D.C. als centrum. Pizzagate wordt over het algemeen weer gezien als een voorloper van QAnon – een complottheorie over een wereldwijde elite van pedofielen die is geëvolueerd in een extremistische politieke beweging onder meer door de bemoeienis van de Amerikaanse ex-president Donald Trump.

Het meest verontrustende is dat de pogingen die de podcastmaker doet om het vuurtje uit te trappen, zo zinloos lijken. Hampstead is een grote leugen, en Alexi Mostrous legt aannemelijk bloot hoe de moeder van de twee kinderen en haar nieuwe vriend hieraan hebben bijgedragen. Dat levert een spannend verhaal op, maar ook de treurige conclusie dat dit kaliber leugens niet met de waarheid te bestrijden is.

De zes afleveringen plus bonus van Hoaxed (Tortoise Media, 2022) zijn te beluisteren op de bekende podcastkanalen.