‘History of Swear Words’ is kolderiek, maar leert ook dat vloeken gewoon lekker is en pijn kan verlichten

History of Swear Words is niet alleen kolderiek. De serie leert ook dat vloeken gewoon lekker is en pijn kan verlichten.

Schuttingwoorden: ze mogen natuurlijk niet, lekker om te gebruiken zijn ze wel. Drieletterwoorden, zoals we ze in het Nederlands wel noemen, zijn cultureel en historisch bepaald. Maar kijk je naar ­History of Swear Words, dan realiseer je je hoezeer Engelse obsceniteiten zijn verweven in ons dagelijks woordgebruik. Fuck, shit, bitch: je hoort ze hier even vaak als in Engelstalige landen.

Amerikaanse populaire cultuur speelt een grote rol in het verspreiden en normaliseren van woorden die tegen fatsoensgrenzen schuren, dus kiezen de makers van de Netflixserie een vorm die daarbij past. Komieken als Nikki Glaser en Sarah Silverman vertellen over hun woordgebruik, filmcriticus Elvis Mitchell staat goedgemutst stil bij wat hij vakmatig aan hoekige taal te verwerken krijgt.

Het leukst in deze lichtvoetige serie van zes korte afleveringen is Nicolas Cage, die als gastheer de pratende hoofden en vrolijke animaties aan elkaar rijgt. Kennen we de ­acteur vooral van films waarin het er verbaal grof aan toe kan gaan (Leaving Las Vegas, ­Face Off), dit keer doet hij zich met dikke knipoog voor als belezen, zorgvuldig formulerende denker. Voor de open haard in een bibliotheek vol antiek en mahonie reflecteert Cage gewichtig op geschiedenis, etymologie en toepassing van woorden als damn en dick.

Zit het met melig amusement wel goed, History of Swear Words snijdt meer hout met de bijdragen van lexicologen en academici die profaan woordgebruik in perspectief zetten: het kan uiting geven aan emoties, gevoelens van pijn zelfs verlichten.

En dat gebruik is veranderlijk, laten de sprekers zien. Neem het woord pussy. Rond 1500 werd het al gebruikt als aanduiding voor een vrouw en daarna voor haar genitalia. Via pornofilms in de jaren zeventig van de vorige eeuw werd het gemeengoed. Niet veel later groeide het uit tot het meest gebruikte woord in grove rapteksten. De band 2 Live Crew veroorzaakte er in de jaren tachtig in Amerika flinke maatschappelijke onrust mee. De rappers werden gearresteerd, hun albums in beslag genomen. Totdat ze naar de rechter stapten om de censuur aan te vechten. En wonnen. Hoera voor de vrijheid van meningsuiting.

Toch ligt het woord gevoelig. Kijk maar naar de volkswoede over de grab ’m by the pussy-taal van de vorige Amerikaanse ­president. Tegelijkertijd, en dat is het ­fascinerende van schuttingwoorden, hoe beledigend en aanstootgevend ook, je kunt ze ombuigen tot geuzentermen om verbaal ­terug te meppen. Publieke figuren als rapper Cardi B en de Russische feministische punkrockband Pussy Riot hebben veel gedaan om het woord ‘terug te eisen’.

Andere woorden evolueren geleidelijk mee met een veranderende wereld. In 1939 leverde de slotzin van Gone with the Wind achter de schermen nog gefrons op: Frankly my dear, I don’t give a damn. Maar dat woord z’n scherpe randen verloren. Toen rapper Kendrick Lamar in 2017 zijn album getiteld Damn. uitbracht, werd hij beloond met een Pulitzerprijs.

History of Swear Words is te zien op Netflix.