Historie en magie in de Schotse Hooglanden

Op een uitgestorven veld vlak bij de Schotse stad Inverness slaan gure windvlagen om ons heen. We waren gewaarschuwd: Schotland kan afzien zijn. Ik kreeg dan ook maar één vriendin zo gek om mee te gaan, na het uitspreken van de toverwoorden: 'natuur', 'hotel met spa' en 'whisky'. En nu staan we dus met stevige laarzen in de modder. Boven ons wolken in allerlei vormen, een regenboog en verderop een meer en bergen met besneeuwde toppen. Ik blijf foto's maken.

We staan op het historische slagveld van Culloden. In het warme bezoekerscentrum wordt het verhaal verteld over de strijd van de Jakobieten. Zij wilden het rooms-katholieke koningshuis van de Stuarts en hun 'Bonnie Prince Charlie' (Prins Karel Eduard Stuart) weer op de Britse troon hebben en kregen de bewoners van de Schotse Hooglanden in dat streven mee. Op een ijskoude dag in april 1746 werden de prins en zijn troepen echter verslagen, precies op de plek waar wij nu staan. Binnen een uur doodde het Engelse leger bijna tweeduizend uitgehongerde en vermoeide Schotse hooglanders. De 'battle of Culloden' markeerde het einde van de hooglandcultuur en is een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de geschiedenis van Schotland.

De namen van de families, de clans die in de hooglanden leefden staan in herdenkingsstenen gegraveerd: de McDonalds, de Camerons, de Frasers. We horen hun kreten door het audiosysteem. Het slagveld komt opnieuw tot leven. Voor het eerst sinds ons vertrek die dag ervoor zijn we stil. Na de slag werden de Jakobieten nog jarenlang tot diep in de hooglanden opgejaagd. Het dragen van hun tartans - de bekende geruite wollen stof - werd verboden. Het Schots-Gaelisch mocht niet meer gesproken worden, de doedelzak werd aangemerkt als wapen en dus ook verboden. De 'Bonnie Prince' vluchtte uiteindelijk via het eiland Skye naar Europees vasteland. Rond 1900 werd hier de 'Skye Boat Song' over geschreven, nu een bekend volkslied dat weer, in bewerkte versie, de titelsong werd van de tv-serie 'Outlander' (zie onderaan).

Burned are their homes, exile and death
Scatter the loyal men;
Yet ere the sword cool in the sheath
Charlie will come again.

Dat eiland Skye moeten we beslist gaan zien, zeggen mensen die we spreken in Inverness, een slaperige stadje aan de oostkust dat in het weekeinde tot leven komt en waar je verse oesters eet, en met whisky doordrenkte cake met havermout. Op een zonnige ochtend neemt John McGillivray Coleman ons daarom mee in een busje. Coleman is trots op zijn land, anti-Engels en hij zit vol verhalen over de feeën en elfjes. Want bijgelovig, zo verzekert hij, zijn alle Schotten.

Op volle snelheid rijdt hij naar het westen, langs het meer van Loch Ness en het meest gefotografeerde kasteel van het land: Eilean Donan Castle. We gaan langs de vallei Glen Shiel en bergtoppen die luisteren naar namen als Five Sisters of Kintail. McGillivray vertelt dat er eigenlijk zeven zussen waren. Twee broers zouden met de twee jongsten willen trouwen, maar hun vader wilde alleen toestemming geven als al zijn dochters konden trouwen. De broers zeiden dat ze met hun broers zouden terugkomen, maar dit gebeurde niet. De vijf zussen moesten zo lang wachten dat ze in steen veranderden. Misschien maar goed ook, zegt McGillivray terwijl hij om zich heen gebaart. "Het leven was hier niet fijn voor vrouwen."

Een lange brug voert van het vasteland naar het eiland Skye dat vlak voor de westkust ligt. Inderdaad, dit hadden we niet willen missen: zoveel schoonheid op één plek. We stappen uit bij Kilt Rock, een klif van zestig meter hoog waar het water uit een meer in zee stort. "Wie een puur hart heeft, kan hier het gezang van de feeën horen", verzekert McGillivray ons.

Op het verderop gelegen Quiraing Trotternish liepen ooit dinosaurussen rond. Het gebied vol valleien en rotsen werd zo'n zestig miljoen jaar geleden gevormd na de uitbarsting van een vulkaan. De weg naar de top moet vanwege aardverschuivingen nog elk jaar hersteld worden. Op die top, waar het verraderlijk hard kan waaien, kan bij goed zicht kilometers ver worden gekeken.

Maar het blijft Schotland. Kletsnat zitten we na een uur wandelen weer in het busje. We rijden naar Portree, de grootste plaats op eiland. We warmen op in een pub waar ze Talisker whisky schenken - die wordt gestookt op Skye. We warmen op. De terugtocht naar Inverness duurt een paar uur. Dromerig hangen we tegen de autoruiten aan terwijl McGillivray verhalen vertelt over gevechten tussen clans en ruzies met Vikingen. Hij wijst naar het uitgestrekte niets voor ons. "Wie zou hier kunnen wonen?" We kijken elkaar aan. "Wij niet." Maar we willen nu al terug.

Naar Inverness

KLM Cityhopper vliegt in anderhalf uur rechtstreeks van Amsterdam naar Inverness. Je kunt hier een auto huren en direct naar Skye rijden of het stadje zelf als uitgangspunt nemen. VisitScotland, het nationale toerismebureau, heeft een informatieve site. Rondom Inverness liggen tal van kastelen, oude graven en pittoreske plaatsjes zoals Drumnadrochit en Fort Augustus.

Outlander

Het toerisme in Schotland heeft een enorme impuls gekregen door de tv-serie 'Outlander', die gebaseerd is op de boeken van de Amerikaanse schrijfster Diana Gabaldon. Haar boeken over een Engelse verpleegster die door het aanraken van magische stenen tweehonderd jaar terug in de tijd gaat en terechtkomt in het Schotland vol woeste hooglanders en ruzies tussen clans werden in meer dan twintig talen uitgegeven.
In de tv-serie wordt de Battle of Culloden nagespeeld. Te zien op Netflix.