Het woord ‘algoritme’ begint een ongunstige bijklank te krijgen

Het woord algoritme hebben we te danken aan de Perzische wiskundige Aboe Ja’far Mohammed ibn Musa Al-Chwarizmi (780-850). Die werd in de middeleeuwen kortweg genoemd naar zijn geboorteplaats: Al-Chwarizmi (de man uit Chwarizmi). Zijn geschriften over wat destijds de Indische cijferkunst heette, stonden in het Latijn bekend als Algorismi de numere Indorum (Al-Chwarizmi over het rekenen met Indische cijfers). Het eerste deel van die titel werd onder invloed van het Griekse woord arithmos (getal) verbasterd tot algoritmi en vervolgens gelatiniseerd tot algorithmus: manier van rekenen, oftewel rekenkunst.

Algoritme kwam (rond 1700) dan ook als een wiskundige term vanuit het Latijn in onze taal terecht ter aanduiding van een reeks instructies voor rekenkundige bewerkingen die in een bepaalde volgorde moeten worden uitgevoerd om een vraagstuk op te lossen. Pas sinds de komst van internet is algoritme een vrij alledaags woord geworden, dat regelmatig in de krant staat, doorgaans in verband met informatiesystemen.

Het algoritme als ongrijpbaar monster

Internetgebruikers ‘voeden’ die informatiesystemen door middel van hun zoekvragen en click- en surfgedrag. Die systemen analyseren die informatie over gebruikers en bieden hun vervolgens (nieuwe) informatie aan die zij mogelijk ook interessant vinden. Dit ‘algoritme’ – want zo wordt dit genoemd – heeft vaak een negatieve bijklank. Dat blijkt uit mediaberichten die ‘het’ algoritme welhaast als een ongrijpbaar monster voorstellen. Zo schrijft de krant over mensen die ‘onterecht door het algoritme (van een veiligheidsdienst) als gevaarlijk bestempeld worden’ of over gewone burgers die ‘door het algoritme van de Belastingdienst worden gemangeld’.

Deze banalisering van de vakterm kan er uiteindelijk toe leiden dat algoritme een tweede betekenis krijgt, een lekenbetekenis met een ongunstige connotatie, waarin het wiskundige aspect naar de achtergrond is verdrongen.