Het Rotterdams Philharmonisch is meesterlijk als derde personage in Bartóks ‘Blauwbaards Burcht’

Hertog Blauwbaards Burcht
Rotterdams Philharmonisch Orkest
*****

Twee personages slechts telt Béla Bartóks psychologische en symbolische eenakter Hertog Blauwbaards Burcht (1911). Maar eigenlijk speelt het orkest het derde personage. Steeds dreigend op de achtergrond verbeeldt het grote orkest de akelige en donkere burcht van Blauwbaard, waar vocht en bloed van de zuchtende muren afdruipen. Als een honderdkoppig monster dat loert op zijn prooi.

Dat werd vrijdagavond meesterlijk duidelijk in de bijzonder geslaagde uitvoering door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van chef-dirigent Lahav Shani. De Israëlische maestro staat niet bekend om zijn operakwaliteiten, maar hier leverde hij een meesterproef af. Is er iets dat Shani niet kan? We kenden hem al als uitstekende pianist en gedreven dirigent van het symfonische repertoire. En nu blijkt hij ook nog geniaal te kunnen omgaan met een operapartituur.

Pruillip

Wat zullen ze in Rotterdam een pruillip hebben toen onlangs bekend werd dat Shani het orkest over drie jaar verlaat. Hij wordt bij de Münchner Philharmoniker de opvolger van Valeri Gergjev, die ook een klinkende Rotterdamse geschiedenis heeft. In München waren ze er een jaar geleden als de kippen bij om Gergjev stante pede te ontslaan toen de oorlog uitbrak en de Poetin-vriend er zich niet van distantieerde. Het Rotterdamse orkest verbrak een paar uur later eveneens alle banden met zijn oud-chef.

Nog drie jaar kan Shani in Rotterdam shinen. Vrijdag bleek dat hij ook nog eens een behoorlijk vakkundige regisseur is. In de concertante uitvoering van Bartóks opera zongen de twee solisten op een plankier vóór het orkest. En daar stonden ze niet achter een lessenaar, maar speelden ze hun rollen in een regie die Shani zelf had uitgedacht. Het zag er zeer professioneel, en soms zelfs aangrijpend uit.

Naast dat acteren werd er in de donkere zaal ook fraai gewerkt met een lichtplan van Paul van Laak. Bij elke nieuwe deur die in de burcht op gezag van de verse bruid Judith van het slot ging, scheen er rood, oranje, geel, groen, blauw of helwit licht op het orkest en de wanden van de Doelen. Dat helwitte licht verblindde haast toen de vijfde deur opengegooid werd en Judith het uitgebreide rijk van haar bruidegom aanschouwde. Shani bouwde de climax ernaartoe fantastisch op. Bij de orkestrale uitbarsting in C-groot voegde zich majestueus het orgel van de Doelen.

Eng gevaarte

Claudia Mahnke en Johannes Martin Kränzle waren de bijzonder fraaie solisten. Mezzosopraan Mahnke had een stralende hoge C bij die vijfde deur paraat. Beiden speelden het psychologische spel tussen de twee personages vocaal heel intrigerend uit. Ze hielden zich ook prima staande voor het enorme orkest achter hen, dat daar als een eng gevaarte klaarlag om toe te slaan. Shani hield de balans prachtig in de hand.

In de donkerte, met Shani in een felle lichtbundel, was de avond begonnen met het korte orkestwerk Atmosphères uit 1961 van György Ligeti. Een stilstaand, sferisch stuk als een onpeilbaar zwart meer. Wat een goed idee om dat aan de opera vooraf te laten gaan.

Een klein minpuntje: na die fraai gezette toon met Ligeti’s klankvelden klonk de gesproken proloog tot Bartóks opera pardoes in het Nederlands. Vanwege de boventiteling was dat totaal onnodig. Die mooi klinkende Hongaarse taal voegt nou juist zoveel toe aan dit mysterie.

Herhaling zondagmiddag om 14.15 uur (live te horen via NPO Klassiek). Info: rotterdamsphilharmonisch.nl

Lees ook:

In ‘Die Frau ohne Schatten’ van Yannick klopt werkelijk alles

Succesvolle uitvoeringen in Parijs en Dortmund hadden het Rotterdams Philharmonisch Orkest en een uitgelezen cast al in de pocket toen ze zondagmiddag in de thuishaven neerstreken. Daar kreeg de kolossale opera ‘Die Frau ohne Schatten’ van Richard Strauss na ruim vier uur een al even kolossale ontvangst van een uitzinnig ­publiek.