Eindelijk verschijnt het laatste deel van de Thomas Cromwell-trilogie, die Hilary Mantel schreef. Opnieuw een meesterwerk, aldus recensenten over ‘The mirror and the Light’.
Wij, lezers in de 21ste eeuw, weten al lang hoe het afloopt met Thomas Cromwell, de machtige adviseur en vertrouweling van de Engelse koning Hendrik VIII. Bij Wikipedia kun je het lezen: hij werd ter dood veroordeeld en op 28 juli 1540 in de Tower geëxecuteerd door middel van onthoofding. Toch wachtten in de hele wereld miljoenen mensen met smart op het slot van de driedelige literaire biografie die Hilary Mantel over deze staatsman schreef.
Het eerste deel ,‘Wolf Hall’, verscheen in 2009, in 2012 volgde ‘Bring up the bodies’, in het Nederlands vertaald als ‘Het boek Henry’. Beide boeken waren meteen immens populair. Miljoenen exemplaren werden er wereldwijd verkocht. Voor beide boeken won de schrijfster de prestigieuze Man Booker Prize.
Maar deel 3 liet op zich wachten. Acht jaar maar liefst. Vandaag verschijnt dan eindelijk het slot van de trilogie: ‘The mirror and the Light’. In Engeland gingen de eerste exemplaren al om middernacht over de toonbank; boekhandels bleven ervoor open.
Ook in Nederland wordt een run op het boek verwacht, al kwamen de verkoopcijfers van Wolf Hall en Het boek Henry nooit in de buurt van die van ‘De Dienstmaagd’ van Margaret Atwood, laat staan van ‘De zeven zussen’ van Lucinda Riley of de Harry Potter-reeks.
Mantel trok nooit veel lezers
Voor Mantel moet het succes desalniettemin overweldigend zijn. De schrijfster had, voor ze op 52-jarige leeftijd besloot over Cromwell te schrijven, nooit veel lezers getrokken met haar boeken. Haar eerdere historische romans over de Franse Revolutie zijn veel minder goed geconstrueerd, haar hedendaagse romans en verhalen missen de empathie van haar Cromwell-boeken.
Toen ze aan Wolf Hall begon, wist ze dat ze haar doel bereikt had, vertelde ze in een interview. Alle voorgaande boeken waren slechts een voorbereiding op dit grote project geweest.
Een staatsman lijkt niet direct een aansprekend personage. Maar lezers vielen en masse voor de beeldende verteltrant van Mantel, die je door de kou en regen meeneemt over modderige landwegen naar de warm gestookte vertrekken van de paleizen van Hendrik VIII. Daar bestaat het hofleven uit intriges, geroddel en gesmede en ontbonden coalities. Wie uit de gratie is, loopt meteen gevaar.
In die tot leven gewekte zestiende eeuw maakt de lezer kennis met Thomas Cromwell, een intelligente en gehaaide zoon van een smid, die zich opwerkt tot machtigste man van Engeland. De feiten zijn bekend: Cromwell loopt als klein jongetje weg van huis, wordt huursoldaat op het vasteland, keert in goeden doen terug en komt in dienst bij kardinaal Wolsey, een van de belangrijkste adviseurs van de koning. Als die uit de gratie valt bij Hendrik VIII en sterft, weet Cromwell in korte tijd zelf de machtigste man van het land te worden.
De geschiedschrijving is nooit vriendelijk geweest voor Cromwell, die onder andere de dood van de humanist Thomas More in zijn schoenen geschoven kreeg. Cromwell organiseerde ook de afscheiding van de Engelse kerk van Rome, de scheiding van Hendrik VIII van zijn eerste vrouw en de onthoofding van zijn tweede vrouw Anna Boleyn. Met Mantel kreeg Cromwell voor het eerst een schrijver die de perikelen aan het hof van Hendrik VIII vanuit zijn perspectief weergaf.
Man van vlees en bloed
Mantel kroop in het hoofd van Cromwell en maakte van hem een goed observerende man met een sterk gevoelsleven. Ze schrijft in de tegenwoordige tijd en in de derde persoon, Cromwell is geen ik-persoon. Mantel laat de lezer zo over zijn schouder meekijken. De wat sombere, saaie man van het beroemde portret van Hans Holbein de Jonge wordt een man van vlees en bloed, die het spel keihard moet spelen, altijd op zijn qui vive moet zijn, maar toch menselijk blijft.
En dan blijkt dat geschiedschrijvers wel erg bevooroordeeld naar Cromwell hebben gekeken. Mantels literaire blik op deze historische gebeurtenissen leidt tot andere conclusies dan die van de meeste historici: Cromwell was niet slechter dan zijn tegenstanders, wel slimmer en machtiger.
Wie machtig wordt, loopt gevaar. Boek twee eindigt met de onthoofding van Anna Boleyn, de tweede vrouw van Hendrik. Ze geeft Hendrik geen zoon en dus wil hij van haar af. Cromwell regelt het. Hij heeft geen keus. De koning schenkt hem als dank nieuwe titels en landerijen. Maar Cromwell weet dat zijn vijanden op hem loeren. In de laatste pagina’s maakt hij voor zichzelf duidelijk dat hij op alles is voorbereid. Maar of dat genoeg is?
De lezers weten het antwoord, de afloop is immers bekend. Toch wachten ze al acht jaar met smart op de voltrekking van het vonnis. Hoe zal Thomas Cromwell dat einde op zich af zien komen, hoe zal hij op het schavot op het vallen van de bijl wachten?
Had Mantel een writer's block?
Intussen schoot het maar niet op met dit boek. Had Mantel een writer’s block? Wilde ze geen afscheid van Cromwell nemen? Ze schreef andere boeken, onder meer haar autobiografie ‘De geest geven’ en de verhalenbundel ‘De moord op Margaret Thatcher’. Ook werkte ze aan toneelversies van haar Cromwell-boeken en was ze betrokken bij de BBC-serie ‘Wolf Hall’, waarin de Engelse acteur Mark Rylance Thomas Cromwell fenomenaal vertolkte. Een tweede tv-serie en een nieuw toneelstuk naar haar boeken zijn in de maak.
In een interview in The Guardian lacht ze om dat writer’s block. Ze heeft juist keihard gewerkt, zegt ze. En vandaag verschijnt het bewijs: The Mirror and the Light telt maar liefst 900 bladzijden. De eerste recensies zijn veelbelovend. Een meesterwerk, klinkt het van verschillende kanten. Een ‘triomfantelijk einde’ van de trilogie, die wordt vergeleken met Tolstojs ‘Oorlog en Vrede’ en ‘Aeneis’ van Vergilius. Al constateert de recensent van The New York Times dat er na 2000 pagina’s Cromwell ook enige vermoeidheid bij de lezer ontstaat.
Zit er een derde Man Booker Prize in voor Mantel? Hier en daar wordt haar naam al in verband gebracht met de Nobelprijs. Hoe dan ook heeft Mantel met haar reeks de blik op de Engelse geschiedenis voor altijd veranderd.
Tessa Posthuma de Boer ontwierp nieuwe omslagen voor boeken van de trilogie
Vandaag verschijnt de Engelse editie van ‘The Mirror and the Light’. Uitgeverij Fourth Estate, 912 blz. Prijs € 31,99
De Nederlandse vertaling ‘De Spiegel en het Licht’ van de hand van vertalers Harm Damsma en Niek Miedema komt op 30 april uit bij Meridiaan Uitgevers, 1056 blz. Prijs € 39,99.
Voor deze mijlpaal in het oeuvre van Mantel vroeg Meridiaan Uitgevers fotografe Tessa Posthuma de Boer nieuwe omslagen te ontwerpen voor de drie boeken van de trilogie.
Ook verscheen het boek ‘De wereld van Thomas Cromwell’ van Sam Binnie in een Nederlandse vertaling. Dit is een leeswijzer bij de trilogie met uitleg over de personages en historische gebeurtenissen. Achterin het boek staan leesclub-vragen.
Lees ook:
Klaarstomen voor het damesleven
Hilary Mantels roman uit 1995 gaat over loyaliteit, aan vriendinnen, ouders en, oh ja, jezelf.
