Het ego van dictator Ceausescu heeft zijn sporen achtergelaten in Boekarest

Wandelend, op de fiets, in grote groepen of privé, alleen de bierfiets ontbreekt er nog. De ‘communismetours’ in de Roemeense hoofdstad Boe-karest zijn er in alle soorten en maten, en zijn in een mum van tijd uitverkocht. Maar op eigen houtje kun je ook heel makkelijk dwalen langs de overblijfselen van het regime van Nicolae Ceausescu dat Roemenië bijna 25 jaar tot 1989 in een ijzeren greep hield.

Zo is het parlementspaleis, waartoe Ceausescu begin jaren tachtig opdracht gaf in het hart van de oude stad, nauwelijks te missen. Het imposante witte gebouw toornt overal boven uit. Alleen het Pentagon bij Washington is groter. Aan een georganiseerde rondleiding ontkom je hier trouwens niet. Je zou weleens kunnen verdwalen in de meer dan duizend zalen. In een razend tempo leidt de gids de drom toeristen over rode tapijten door marmeren gangen. Daarbij het ene na het andere duizelingwekkende getal opsommend.

Zevenhonderd architecten ontwierpen het paleis. Twintigduizend arbeiders in drie verschillende ploegen bouwden dag en nacht door. Dan is er nog een kroonluchter die 5 ton weegt en de 15 meter hoge gordijnen van fluweel met goud borduursel. En o ja, omgerekend naar de huidige maatstaven zou het paleis zo’n 3 miljard euro hebben gekost. Kristal, marmer, het behang en de gordijnstof: alle materialen moesten van Roemeense bodem komen. Alleen de rijk versierde mahoniehouten deuren werden geïmporteerd. Ze waren een geschenk van collega-dictator Mobutu uit Zaïre.

Ongemakkelijk

De tour eindigt op het balkon dat uitkijkt over de boulevard Uniri, aangelegd naar voorbeeld van de Parijse Champs-Élyseés, maar uiteraard net een tikkeltje groter. Hield Ceausescu vanaf dit balkon zijn laatste speech, wil de groep toeristen gretig weten. Dat blijkt een balkon elders in de stad. Michael Jackson heeft er ergens in de jaren negentig nog wel op gestaan tijdens een tournee, vertelt de gids geroutineerd. Jammer alleen dat hij toen enthousiast ‘hello Boedapest’ in plaats van ‘hello Boekarest’ naar de fans beneden riep.

De rondleiding langs de megalomane uitspattingen van de ex-dictator heeft iets ongemakkelijks. Misschien ook wel omdat in ‘het paleis van het volk’ informatie over de gewone Roemenen tijdens Ceausescu’s regime ontbreekt. Een tentoonstelling over hun leven zou in een van de vele zalen niet misstaan. Bijvoorbeeld over de gedwongen verhuizing van de tienduizenden Roemenen omdat hun buurt moest wijken voor dit paleis. Hoe grafstenen van hout moesten worden gemaakt omdat al het beschikbare marmer voor het paleis was bestemd. Of over de dagelijkse lange rijen voor vrijwel lege winkels door de bittere armoede omdat Ceausescu de olie- en voedselvoorraden aan het buitenland verkocht, met lege planken in de winkels als gevolg.

En wat te denken van de angst indertijd voor de duizenden agenten van de veiligheidsdienst die overal op de loer lagen. Vrijuit praten kon nergens, overal was afluisterapparatuur. ‘Burgeragenten’ hadden over het hele land een net van informanten. Kinderen moesten hun ouders bespioneren, buren vertrouwden elkaar niet meer. Het kon iedereen gebeuren op een dag zomaar te verdwijnen, zonder gerechtelijk vonnis.

Het gevoel vooral een voyeur te zijn van een duistere periode is nog beklemmender in het woonpaleis dat het dictatorsechtpaar Nicolae en Elena in 1965 liet bouwen. Twee jaar geleden werd dit Lentepaleis opengesteld voor het publiek. Vrij rondlopen is ook hier niet de bedoeling. Maar met plastic blauwe slofjes over je schoenen is wel bijna elk vertrek toegankelijk. De wachtkamer met het schaakbord waarop Ceausescu geregeld een potje schaak met zijn bewaker speelde, de filmzaal waar hij met zijn gezin naar Amerikaanse westerns en de tv-serie ‘Dallas’ keek. En het zwembad in de kelder versierd met kleurige mozaïeken. In de tuin scharrelen pauwen rond, de nazaten van een geschenk van de sjah van Iran - ze moesten voorspoed en macht brengen. Maar echt gluren wordt het in de slaapkamer waar de pyjama’s van Nicolae en Elena aan weerszijden van het bed liggen opgevouwen.

Rommelige monumenten

In een eigen samengestelde communistische tocht door de stad mag ook de kant van het verzet tegen de dictator niet ontbreken. Al is die wat lastiger te ontdekken. Zo is het flink zoeken naar het orthodoxe kerkje Mihai Voda dat aan de rand van het centrum verscholen staat tussen grauwe woonblokken. Binnen geeft een vrouw bij kaarslicht voorzichtig een kus op een van de iconen aan de muur.

Eigenlijk had Ceausescu de zestiende-eeuwse kerk willen slopen, net als hij deed met tienduizenden andere gebouwen in het historisch centrum die werden gesloopt om plaats te maken voor een regeringsdistrict naar Noord-Koreaans model. Maar de kerkbestuurders protesteerden. Met hulp van een lokale architect werd de kerk uitgegraven, in zijn geheel op rails gezet en bijna 300 meter verplaatst. Ceausescu ging uiteindelijk met de verhuizing akkoord als de kerk maar ‘uit het zicht’ was.

Symbolisch voor het verzet is ook het Universiteitsplein midden in Boekarest waar verschillende protesten van studenten hard werden neergeslagen. Kogelgaten in de gebouwen rond het plein en een paar rommelige monumenten - onder andere tien stenen kruizen tussen het drukke verkeer - herinneren aan die periode.

En dan ontrolt zich achter het enorme plein het deel van de historische stad dat aan Ceausescu’s bulldozers is ontsnapt. Struinend door de smalle straatjes valt de zwaarte van de communistische geschiedenis van je af. Boetiekjes, galeries en terrassen met geblokte kleedjes rijgen zich aaneen. Hier wordt duidelijk waarom Boekarest ooit ‘het Parijs van het Oosten’ werd genoemd.

Pronkstuk is de Carturesti Carusel, een boekwinkel van zes verdiepingen rond een atrium gebouwd. Het 19de-eeuwse gebouw kreeg onlangs nog een opknapbeurt. Net zoals de rest van ‘de oude stad’ een paar jaar geleden grondig werd gerenoveerd. De gaten in de wegen werden opgevuld en de gevels kregen een lik verf. Alsof de Roemenen willen tonen dat hun stad groter is dan Ceausescu’s ego.

Autoritair regime

Op Eerste Kerstdag 1989 werden Nicolae Ceausescu en zijn vrouw Elena op een binnenplaats in een legerkamp buiten Boekarest geëxecuteerd. Daarmee kwam een eind aan een regime dat bijna een kwarteeuw duurde en in het teken stond van persoonsverheerlijking en nationalisme. Duizenden mensen werden onder het regime gedood en opgepakt.

Websites met informatie over rondleidingen: tourofcommunism.com, uncover-romania-tours.com, urbanadventures.com en viator.com.

Reizen

Reisreportages vanuit bijzondere bestemmingen, boeiende steden en verre streken, met reistips. U vindt ze op trouw.nl/reizen.