Het boeiendst aan de docu ‘Putin and the West’: de glimp die je krijgt van de ongrijpbare Poetin

Een pester op het schoolplein doet aan pootje haken. Zijn slachtoffers struikelen, en kijken naar hem op. Geven ze hem meteen de hardst mogelijke dreun? Ze reageren iets voorzichtiger om het joch geen reden te geven hen meer pijn te doen. De volgende dag doet-ie het weer, harder. Hoe zou het zijn als die stomp wel meteen was uitgedeeld?

Dit is, kinderlijk vertaald, de strekking van Putin and the West. De driedelige BBC-documentaireserie brengt via sleutelmomenten een decennium in beeld waarin de Russische president Vladimir Poetin op oorlog in Oekraïne aanstuurt en het Westen zand in de ogen strooit. Het harde neerslaan van de Maidan-protesten in 2014 door de Poetin-gezinde president Viktor Janoekovitsj, de ‘groene mannetjes’ die de Krim veroveren, het neerhalen van vlucht MH17; steeds gaat Poetin een grens over, maar liegt er genoeg over om er niet op te worden aangevallen. “Trek je troepen terug”, zegt Oekraïne. “Die zijn er niet”, zegt Poetin quasi-onwetend. “Bel je separatisten over dit staakt-het-vuren”, zegt de toenmalige Franse president François Hollande. “Ik ken ze niet”, zegt Poetin.

In de film zie je de dilemma’s ontstaan. “We hadden toen tegen hem moeten opstaan”, zegt de Britse oud-premier Boris Johnson in het intro. “Als je in het begin niet hard straft, moet je later veel harder straffen”, zegt Hollande aan het eind van deel één, afgelopen woensdag bij de VPRO.

Onderhandelen met oude broodjes op tafel

Je moet je even instellen op een uur intensief kijken, maar dan is het ook bere-interessant. Het drieluik begint eind 2013 wanneer de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj plotseling geen handtekening zet onder het associatieverdrag met de Europese Unie, na vijf jaar onderhandelen. Twee weken later ondertekent hij een deal met Rusland. Werd hij persoonlijk bedreigd? Gepaaid met vrachtwagens geld? Duidelijk is dat macht en geld hun werk doen.

De oorlog in Oekraïne woedt al wanneer de Emmy- en Bafta-winnende documentairemaker Norma Percy met gerenommeerd Brits productiehuis Brook Lapping vele wereldleiders en topdiplomaten te spreken krijgt. Spannend, urgent. We zien de Oekraïense leiders Petro Porosjenko en Volodymyr Zelensky, de Britse premiers David Cameron en Theresa May, de Franse president Hollande, eurocommissaris Frans Timmermans en vele topdiplomaten. Hollande vertelt smakelijk over het opofferen van een groot diner om een hele nacht te onderhandelen met oude broodjes op tafel. Porosjenko (Zelensky’s voorganger) herinnert zich bitter hoe de rij Europese leiders die Obama de hand wilden schudden, vele malen korter was dan de rij voor Poetin.

Het is knap dat ze zich houden aan de feiten hoe de besluitvorming liep, in plaats van achteraf gemakkelijk een oordeel te vellen. Want ja, het is wel duidelijk dat Europa te afwachtend is geweest met slappe sancties, verslaafd aan de goedkope Russische energie.

Wat eigenlijk het meest boeiend blijkt, is de glimp die we krijgen van de ongrijpbare Poetin zelf. Had hij net de Krim veroverd, zegt hij voor eigen achterban: “Met Oekraïne heeft het Westen een grens overschreden. Als je een veer maar lang genoeg indrukt, veert-ie terug.”

Wij in het Westen begrijpen deze man niet, met zijn imperialistische intenties. Van Poetin wil je twee dingen weten: wat er in hem omgaat, en wanneer hij stopt. Ik vermoed dat deze serie met al die kopstukken zo dichtbij als mogelijk komt, maar geen echt antwoord kan geven.

Vijf keer per week schrijven Maaike Bos en Renate van der Bas columns over televisie.