Henk van Gelder schreef een fascinerende biografie over Adèle Bloemendaal

Henk van Gelder
Adèle. Uit het rijke leven van Adèle Bloemendaal
Nijgh & Van Ditmar; 304 blz.
€ 19,99

Er bestaat een wat wrange mop over twee geëmigreerde Joden die elkaar in New York tegenkomen. Hi! zegt de ene, how are you? Are you happy? Waarop de andere: Happy? Yes! Aber glücklich…? Nein. Als je afgaat op Henk van Gelders biografie van de zangeres, cabaretière en toneelspeelster Adèle Bloemendaal had dit antwoord ook uit haar mond kunnen komen.

Sterker nog, het kwam uit haar mond, in een lichtelijk andere versie. Toen haar in 1965 na de première van een succesvol theaterstuk gevraagd werd of ze gelukkig was, antwoordde ze: “Och... gelukkig... lekker tevreden, zo kun je het beter zeggen. Ik heb nu Ensemble, en ik heb John-John, ik heb eigenlijk veel, vind je niet? En ik heb ’n fijn huis, ook al staat er niet veel in. Voor een echt móóie stoel heb ik nog geen geld, en als je ’n stoel niet mooi vindt, dan neem je ’m niet, en als je niet goed getrouwd bent, dan blijf je niet getrouwd... maar ik ben tevreden, dat wel...” Voor geluk was Bloemendaal niet in de wieg gelegd, zo blijkt uit deze fascinerende biografie. Als het haar in de schoot geworpen werd, deed ze meestal alles om het ongedaan te maken.

Niet afgemaakt

Geboren werd ze op 14 januari 1933 in Amsterdam als Adèle Maria Hameetman. Vader was vertegenwoordiger; moeder had een dansopleiding gevolgd. Adèle groeide op in de Jordaan, maar haar ouders waren sociaal ambitieus. Haar moeder hield van beeldende kunst en Engelse romans. Adèle kreeg korte tijd vioolles. Zodra het gezin iets meer geld had, verhuisde het van een benauwde etage op de Bloemgracht naar een ruimere flat aan de Ceintuurbaan. Adèle ging naar de hbs, die ze niet afmaakte - een patroon dat zich in haar leven telkens zou herhalen.

Toen ze 19 was, trouwde ze met de tien jaar oudere Ben Bloemendaal, een man met een onduidelijk oorlogsverleden. Met hem vertrok ze in 1954 naar de VS. Amerika maakte aanvankelijk een paradijselijke indruk. Maar ook hier ging het mis. De relatie tussen Adèle en Ben liep spaak. Ze scheidden en Adèle keerde in november 1957 terug naar in Amsterdam, waar ze bewegings-, spraak- en zanglessen nam.

Ze viel op vanwege haar talent en haar eigenzinnigheid. “Ik zie Adèle nog staan in een herenoverhemd waar ze ruches van een petticoat op had bevestigd,” vertelt medeleerling Han Ebbelaar. “Verder droeg ze een heel grote bril zonder brilpootjes, zodat die bril voortdurend op de grond viel.”

Onbetrouwbare collega

Eric Herfst vroeg haar lid te worden van de cabaretgroep Pantalone, het latere Lurelei. In 1961 trouwde ze met de danser en toneelspeler Donald Jones (van wie ze na een paar jaar scheidde) en in 1963 werd hun zoon John geboren.

Daarna ontwikkelde haar carrière zich vrij snel. Bloemendaal speelde mee in vele cabaret- en tv-programma’s, waar ze regelmatig verstek liet gaan en toch weer terugkwam, of niet. Landelijk bekend werd ze toen ze in 1969 de rol van Tante Door in de tv-serie ‘’t Schaep met de 5 Pooten’ aannam.

Ondertussen groeide ook haar reputatie als onbetrouwbare collega en vriendin. Dikwijls kwam ze voor een optreden niet opdagen, of liet ze mensen vallen - de biografie is een opsomming van verbroken contracten en vriendschappen. Van Gelder geeft voor dit destructieve gedrag gelukkig geen pasklare verklaring, maar suggereert oorzaken: faalangst die tot alcoholisme en soms tot zelfhaat leidde, haar eigenzinnigheid en zucht naar vrijheid, haar self-fashioning als wispelturige diva, maar ook de praktische problemen die ze als alleenstaande moeder had.

Rode clownsneus

Toch is het in deze biografie niet alleen kommer en kwel. Van Gelder benadrukt telkens het uitzonderlijke, veelzijdige talent van Bloemendaal, en haar vrolijkheid, intelligentie en hartelijkheid. ‘Een curieuze synthese van het platvloerse en het intellectuele,’ noemde regisseur Dick Hauser haar.

Adèle Bloemendaal stierf op 21 januari 2017. De begrafenis vond plaats in besloten kring. Op de kist lag een rode clownsneus, door haarzelf zo bepaald.

Lees hier meer boekrecensies van Trouw.