Happy End verbeeldt in alles de ondergang

De waarheid in Michael Haneke's 'Happy End' wordt uitgesproken door de dertienjarige Ève die net een zelfmoordpoging heeft gedaan met een overdosis antidepressiva. "Hou op met liegen", zegt ze tegen haar vader, "je houdt van niemand". Je zou haar bijna-overdosis op een verdraaide manier kunnen uitleggen als een laatste poging om dichter bij haar vader te komen, een arts die al lang geleden scheidde van haar onlangs onder verdachte omstandigheden omgekomen moeder.

Uit de welgestelde ondernemersfamilie Laurent, woonachtig in het Franse Calais, aan de rand van Europa, is alle compassie verdwenen. Deze familie is ziek, ook al wordt er geld verdiend. Isabelle Huppert doet als Anne Laurent nog moeite om de boel bij elkaar te houden terwijl ze de dagelijkse gang van zaken in het bedrijf voor haar rekening neemt, maar voor iedereen die het tafereel van buitenaf beziet, is de diagnose duidelijk: als niemand om een ander geeft, is er geen redden meer aan. Wat misschien nog het best wordt verbeeld door de pater familias van de familie die zo ongeveer een hobby heeft gemaakt van zichzelf van het leven proberen te beroven. Gespeeld trouwens door acteerlegende Jean-Louis Trintignant, die mensen zullen herkennen als de echtgenoot uit Haneke's vorige film 'Amour'.

Het knappe van de film is dat bijna elke interactie dat ondergangsgevoel verbeeldt. Kinderen mishandelen dieren, partners gaan vreemd, seks is meer een kwestie van mishandeling dan van affectie, werknemers worden uitgebuit, vluchtelingen worden ingezet als instrumenten om elkaar dwars te zitten en verdriet wordt gedempt met antidepressiva, zelfs bij kinderen.

De snapchatfilmpjes van de dertienjarige dochter waarmee de film begint en eindigt, registreren de wreedheid. Zo gebruikt Haneke vaker schermen om terloops de afstand tussen personage en buitenwereld te laten zien, een interactie die ontdaan is van emoties.

Helaas mist Happy End de verpletterende vanzelfsprekendheid waar Haneke's films zo vermaard om zijn, waarin de Oostenrijker met ijzeren logica naar de ondergang toewerkt. Daardoor ontbreekt ook iets van de angel, de scherpte. Maar het grote verhaal van 'Happy End' is er niet minder duister om.

De familie Laurent staat voor de bourgeoisie, in Haneke's visie een zelfdestructieve middenklasse die eigen gewin en onmiddellijke behoeftebevrediging tot het hoogste goed heeft gemaakt. Die geen enkele boodschap heeft aan het lijden van anderen, zolang dat hen niet dwarszit.

Het zijn geen verrassende thema's voor de maker van 'Code inconnu' en 'Caché' waarin hij eerder alledaags racisme en het morele failliet van de bourgeoisie aankaartte. Maar de satirische verteltoon is wel nieuw. Dit is Haneke op z'n vrolijkst en misschien ook op zijn meest cynisch. Omdat alle zelfdestructie en destructie van anderen lijkt voort te komen uit verveling. Zelfs moord. Het resultaat is een wereld waarin masochisme en sadomasochisme de norm zijn, waarin pijn de enige manier is om nog iets te voelen.