PoëzieJanita Monna
Had The Hill We Climb echt een Nederlandse versie nodig?
Zaïre Krieger vindt fraaie oplossingen, en maakt soms meer omwegen dan nodig.
Hoe vaak ik het filmpje na 20 januari heb afgespeeld, zou ik niet meer weten. Wel dat me iedere keer dat ik keek, iets nieuws opviel. Hoe haar woorden zich als een ferm opgestoken vuist voegden in de Black Lives Matter-beweging, hoe het bijna-failliet van de Amerikaanse democratie de motor moest zijn geweest die de zinnen had laten stromen. Hoe haar sprookjesgele jas leek te staan voor ‘the dawn’, die met het aantreden van nieuwe president was aangebroken. En dat haar boodschap van hoop en verbinding ook gedragen werd door haar stem, door de stiltes die ze tussen de woorden liet vallen, door haar handgebaren, haar blik.
Het was de naam van Amanda Gorman die daags na de inauguratie van Joe Biden als 46ste president van Amerika op ieders lippen lag. Spoken word had de wereld betoverd.
Sinds een ruime week is The Hill We Climb ook in het Nederlands verkrijgbaar. Dat die vertaling er niet zonder slag of stoot kwam – hoe haaks stond alle gekrakeel niet op Gormans ‘we close the divide’ –, daaraan maak ik hier verder geen woorden vuil. Uiteindelijk tekende Zaïre Krieger voor de opdracht. Zelf spokenwordartiest, maar staat wie alleen pen en papier tot zijn beschikking heeft bij het vertalen van een genre dat zó op een podium thuishoort, niet meteen 1-0 achter? En had The Hill We Climb een Nederlandse versie nodig?
Het poëtisch vernuft zit vooral in het ritme
Gormans Engels is helder, haar beelden en verwijzingen weinig complex, zeker niet voor wie thuis is in de (recente Amerikaanse) geschiedenis. Het poëtisch vernuft zit vooral in het ritme, en in de onopvallende maar dwingende manier waarop klank- en betekenisverwantschappen de regels bijeen houden. Hoewel Krieger kiest voor een vertaling die dichtbij de inhoud ligt, heeft ze oog voor de alliteraties en assonanties en vindt ze bijvoorbeeld in uitdrukkingen en samenstellingen met het Nederlandse ‘hand’, fraaie oplossingen voor Gormans spel met het dubbelzinnige ‘arms’ en het rijm met ‘harms’.
Toch maken de vertaalde zinnen soms meer omwegen dan zou hoeven, kiest Krieger nogal eens voor wat gedragen formuleringen, terwijl Gormans Engels juist heel dichtbij klinkt. En is ‘bruised but whole’ niet iets anders dan ‘heel doch helend’?
Gormans tekst hielp, aldus Oprah Winfrey, een ‘geknield’ Amerika weer overeind. Dat lukt in het Nederlands net iets minder.
Amanda Gorman
The Hill We Climb
Vert. Zaïre Krieger
Voorwoord van Oprah Winfrey
Meulenhoff;
52 blz. € 12,99
(…)
We, the successors of a country and a time
Where a skinny Black girl,
Descended from slaves and raised by a single mother,
Can dream of becoming president,
Only to find herself reciting for one.
And yes, we are far from polished, far from pristine.
But this doesn’t mean we’re striving to form a union that is perfect.
We are striving to forge our union with purpose,
To compose a country committed
To all cultures, colors, characters,
And conditions of man.
And so we lift our gazes not
To what stands between us,
But what stands before us.
We close the divide,
Because we know to put
Our future first, we must first
Put our differences aside.
We lay down our arms
So that we can reach our arms out to one
another.
We seek harm to none, and harmony for all.
Uit: The Hill We Climb, Amanda Gorman
(…)
Wij, lotgenoten in een land en een tijd
Waar een dun Zwart meisje,
Afstammend van tot slaaf gemaakten en opgevoed door een alleenstaande moeder,
Ervan kan dromen president te worden,
Om er uiteindelijk voor één te mogen voordragen.
En ja, we zijn verre van volmaakt, verre van volkomen.
Maar we streven niet naar een verbond van perfectie.
We streven ernaar een verbinding te smeden met intentie,
Het stichten van een staat, stralend
Van alle culturen, kleuren, karakters,
En contouren van de mensheid.
En we heffen onze blikken niet
Naar wat ons verdeelt,
Maar naar wat ons verrijkt.
We overbruggen de vallei,
Wetende, om de toekomst in te varen,
Moeten onze verschillen opzij.
Onze handen gebald als vuisten
Gaan open om ene hand te reiken.
Om met niemand naar handgemeen te streven, maar in gemeenschap samen te leven.
Uit: De berg die wij beklimmen, vertaling van Zaïre Krieger
