Review
Grote wetenschappers zijn soms haaien voor elkaar
De artikelen van Simon Rozendaal waren ooit de voornaamste reden om een abonnement op Elsevier te nemen. Al meer dan twintig jaar schrijft de door de wol geverfde journalist over wetenschap, eerst bij NRC Handelsblad, waar hij de wetenschapsbijlage begon, later bij het genoemde opinieweekblad. Een deel van zijn in Elsevier gepubliceerde interviews is nu gebundeld in 'De mens, een dier''.
Rozendaal: “Als journalist met een tamelijk vrije opdracht bij een tamelijk vrij weekblad heb ik al vele jaren het voorrecht om toonaangevende denkers te kunnen interviewen.” Mensen achter de wetenschap, daar gaat het hem om; daarom leest zijn boekje als een spannende speurdersroman.
Wetenschappers saai? Hoezo?! Rozendaal citeert bijvoorbeeld mierendeskundige Ed Wilson, een van de grootste biologen van nu. Jim Watson, mede-ontdekker van de DNA-structuur, wordt door Wilson beschreven als “de Caligula van de biologie” en “het onplezierigste wezen dat ik ooit heb ontmoet”.
De ruzie tussen Don Johanson en Richard Leakey wordt breed uitgemeten. Beide bottenjagers proberen aan de hand van fossiele resten van uitgestorven aapmensen de oorsprong van de mens te reconstrueren. Eerst in goede harmonie, maar inmiddels zijn de voormalige vrienden het wetenschappelijk zo vreselijk oneens dat je bijna van slaande ruzie kunt spreken.
De wetenschappelijke wereld is vaak keihard. Zo stelden de Amsterdamse onderzoeker Jan Smit en de Amerikaan Walter Alvarez samen de meteoriettheorie op die het uitsterven van de dinosauriërs 65 miljoen jaar geleden verklaart. In Mexico sloeg toen een meteoriet in die het klimaat ingrijpend veranderde. Dino's redden het daardoor niet; een enkel zoogdiertje overleefde het wel, dankzij knobbelkiezen die het mogelijk maakten om van het schaarse voedsel in leven te blijven. Van dat knaagdiertje-dat-geluk-had stammen wij af. Smit over de meteorietinslag met de vernietigende kracht van één miljoen Hiroshimabommen: “Zonder die catastrofe zouden wij mensen er niet geweest zijn. O nee. Niet in de huidige vorm.”
Smit is door de meeste Amerikanen lang buiten beeld gehouden, terwijl Alvarez alle positieve pers kreeg. Rozendaal gaat uitgebreid op deze 'haaienmentaliteit' in; gelukkig weet hij ook te melden dat Alvarez Smit wél alle krediet geeft. Niet “alle Amerikanen zijn klaarblijkelijk even chauvinistisch...”.
Om de Grote-Mensen-achter-de-Wetenschap-met-een-Grote-W gaat het Rozendaal. Aardig om te lezen hoe de inmiddels wereldberoemde genenjager Craig Venter - Rozendaal ontmoet hem in vijf jaar tijd drie keer - in de loop der jaren verandert van 'bleek en verongelijkt' in een 'rustige, gevatte en zelfverzekerde' wetenschapper.
Boeiend om te zien welke moeilijkheden geneticus Luigi Cavalli-Sforza tegenkomt tijdens zijn ambitieuze project om het erfelijk materiaal van uitstervende volkeren te redden. Diverse groepen die de belangen van etnische stammen vertegenwoordigen, sturen persberichten de wereld rond waarin ze Cavalli-Sforza van 'genetisch kolonialisme' beschuldigen. Daardoor loop het project inmiddels allerminst voorspoedig.
Helaas was er geen plaats voor portretten van bijvoorbeeld Edward Teller, ontwerper van de waterstofbom (“omstreden maar van alle wetenschapsmensen die ik ooit geinterviewd heb nog steeds de indrukwekkendste”). Ach, wellicht kunnen we straks weer zo'n leuke bundel interviews verwachten...
