Gevallen sterren en doorbroken patronen: zo staat televisieland ervoor na een bewogen 2022

Het imago van het publieke bestel

Voor de NPO eindigt 2022 in dikke mist: Frans Klein – directeur tv-programmering – zit thuis zolang onduidelijk is of hij had moeten ingrijpen toen medewerkers van De Wereld Draait Door leden onder het grillige regime van Matthijs van Nieuwkerk. De onvrede over Kleins machtsstijl bestaat al langer, maar werd dit najaar versterkt door VPRO’s onderzoeksprogramma Argos, dat het gebrek aan transparantie liet zien bij de besluitvorming over wie of wat er op radio en televisie te horen en te zien zijn.

Het helpt allemaal niet om de NPO te zien als een organisatie waar iedere tv-maker een eerlijke kans krijgt. Of zijn we in ons land gewoon allergisch voor sterke kapiteins?

Is de houdbaarheidsdatum van John de Mol verstreken?

Zitten die honderd Nederlanders eigenlijk nog steeds opgesloten in dat huis à la Big Brother, in de hoop na een jaar met een miljoen euro naar huis te kunnen gaan? Een jaar van je leven werd geen vaste waarde bij de koffieautomaat in 2022, net als menig ander nieuw programma van John de Mol, zoals Liedje op het eerste gezicht met Wendy van Dijk. Het jaar ontspoorde voor De Mol al in januari door de onthullingen over grensoverschrijdend gedrag bij The Voice of Holland. Het hoongelach over de wereldvreemde manier waarop De Mol in eerste instantie reageerde – vooral de slachtoffers moeten hun gedrag veranderen door in actie te komen – leidt bij hemzelf wellicht ook tot de vraag: werken mijn antennes nog?

En nog een: de zonnekoning van Omroep MAX

‘Jan Slagter bezoekt Volendam in eerbetoon aan The Cats’ is een veelzeggende kop boven een programma-aankondiging van Omroep MAX deze maand, eentje die perfect past bij de hashtag how can I make this about me? Het oogt steeds vaker alsof de directeur van de succesvolle seniorenomroep liever investeert in zijn eigen imago dan in vernieuwende programmaconcepten. Ooit gaat het woord ‘uitmelken’ vallen, als er weer een nieuwe reeks wordt aangekondigd van Heel Holland Bakt, Denkend aan Holland, Van Onschatbare Waarde of Bed & Breakfast. We vrezen de dag dat we onszelf voor het eerst horen denken: nee, toch niet weer André van Duin?

Het volgende mediaschandaal

Ja, dat is natuurlijk koffiedik kijken. Maar het voelt alsof Kefah Allush naast zijn programma De Kist ook een reeks De Kast kan maken: wat ligt er bij BN’ers en andere omroeplieden nog op de plank wat ze misschien maar beter uit zichzelf kunnen opbiechten? Dan moeten ze natuurlijk wel beseffen dat bepaald gedrag niet door de beugel kan, al kwamen ze er jarenlang mee weg. Duidelijk is dat ‘gewone’ werknemers wel steeds scherper zien of het gedrag van hun leidinggevenden normaal is of niet. De uitzonderlijke mediawereld is ook maar een gewone bedrijfstak.

Woke is here to stay? Is dat oud versus jong? Of de Randstad tegen de rest van Nederland?

Dat wordt een interessante de komende tijd. De publieke omroep is bepaald niet aarzelend in het tonen van empathie, interesse en veranderingsgezindheid jegens de medemens die geen boodschap meer heeft aan traditionele gedragspatronen, seksualiteit of levensstijl. Denk aan programma’s als Hij, zij, hen, Boerderij van Dorst, Seksengelen, De Klimaatverkenner. Maar hoe zit het met het tempo waarin de maatschappij verandert: zijn de omroepen volgend of leiden ze – te veel – de dans? En vooral: blijft het ze lukken om de kijker een voor iedereen herkenbaar Nederland voor te schotelen?

Renate van der Bas

Gevallen ster: Matthijs van Nieuwkerk

“Vlees eten, vliegen, Matthijs van Nieuwkerk… daar mag je ook al niet meer over praten”, zeiden Erik Dijkstra en Frank Evenblij onlangs in hun taboes-programma Je mag ook helemaal niets meer (BNNVARA). Oei, ernstig. Maar wat de Volkskrant in november opdiepte, was dat ook echt: tientallen werknemers van tv-monument De Wereld Draait Door waren ziek gedraaid onder het schrikbewind van deze sterpresentator en zijn eindredacteur. Omroep noch NPO had ingegrepen. Sindsdien is hij weg bij BNNVARA en bij de programma’s Top 2000 a gogo, Chansons! en Matthijs gaat door. Voormalige collega’s moeten opeens stelling nemen over hem, en roddelblad Story zette hem als ‘kluizenaar’ ongeschoren op de cover. De ontmenselijking van een man die steengoede programma’s maakte kan ook grensoverschrijdend zijn.

Grootste ster: Tim Hofman

Nog een (tijdelijke) kluizenaar, maar dan door felle griep: Tim Hofman zat recent een week ‘ijlend’ thuis, en ‘kreeg bijna geen adem’, twitterde hij. Fysiek stortte hij even in, maar carrièretechnisch kon dit jaar niet beter. De activistische journalist zag zes jaar werk voor online BNNVARA-kanaal BOOS (899.000 abonnees) tot een climax komen door de uitzending BOOS: This is The Voice, over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij de RTL-talentenjacht. Tien miljoen kijkers, The Voice van de buis, aangiftes tegen Marco Borsato, Ali B en Jeroen Rietbergen, Zilveren Nipkowschijf gewonnen, de Televizier-Ster in de categorie impact binnengesleept. Het ‘deugduel’ met Arjen Lubach in De Avondshow vatte alles samen.

Doffe ster: Linda de Mol

Ze draagt zelf geen schuld en toch bleef er dit jaar weinig over van de beeldbuiskoningin. Tragisch. Linda de Mol ‘zweert op allebei haar kinderen’ dat ze niets wist van het misbruikschandaal bij The Voice, schreef ze in haar LINDA-editorial. Maar met haar broer voorheen in de leiding van het programma, ex-vriend in het beklaagdenbankje en neef die van ander wangedrag wordt beschuldigd waren de wolken om haar heen te donker om zelf doorheen te schijnen. Vroeger belichaamde zij het tv-goud: van Love Letters en Miljoenenjacht tot Gooische Vrouwen. Dit jaar uitte ze minder verheven haar wraakgevoelens in de gespeelde talkshow Five live (Videoland), door een personage gebaseerd op AD-critica Angela de Jong bloedig te treffen met een studiolamp. Het publiek wil De Mol wel terug, en gaf een staande ovatie bij haar voorzichtige rentree bij Miljoenenjacht (SBS6).

Kaarslicht: Johan Derksen

De grijze snor had ook een turbulent jaar. ‘Kaarsgate’, weet u nog? Johan Derksen verdedigde Johnny de Mol (onbewezen beschuldigd van het drogeren en misbruiken van een vrouw) met een verhaal in Vandaag Inside (SBS6) waarmee hij duidelijk wilde maken dat we allemaal ooit wilde tijden hebben gekend. Zo had hij ooit – en daar schaamde hij zich diep voor – een duizendurenkaars bij ‘een dronken juffrouw’ tussen de benen gestoken. Kijkers boos, adverteerders liepen weg, Talpa ‘gaf geen rugdekking’, het OM startte een onderzoek. “Ik kap”, steigerde Derksen, en Vandaag Inside zou dan helemaal stoppen. Na twee weken stilte was het programma terug. Het gouden trio Genee, Van der Gijp en Derksen werd de kurk waar SBS6 op drijft en de populaire WK-variant De Oranjewinter bewees weer dat Derksen en zijn praat-maten een onmiskenbare ruimte vullen in het medialandschap.

Rijzende sterren

Nog vele anderen speelden zich in de kijker, zij het wat minder onstuimig. De één deed iets uitzonderlijk heldhaftigs, zoals Op1-presentator Natasja Gibbs als deelnemer aan Kamp van Koningsbrugge. Ze hield de commando-ontberingen zo taai vol en ging daarbij zo diep dat de leiding haar moest vragen om op te geven. De ander vestigde zich definitief aan het tv-firmament met een interview in Zomergasten en een programma waar alle maskers af gaan: Raven van Dorst met Boerderij van Dorst. Verrassingen waren er ook. De kinderseries van de VPRO blijven ijzersterk nieuwe werelden tot leven wekken. In Zenith II liet Josephine Arendsen zien hoeveel subtiele gezichtsuitdrukkingen ze al beheerst. En ze is pas zestien.

Maaike Bos

Lees ook:

Was de heldenstatus van Matthijs van Nieuwkerk te groot om in te grijpen?

De keiharde werkcultuur achter de schermen van De Wereld Draait Door was lang een publiek geheim. Er werd niet ingegrepen. Waren de belangen en zijn heldenstatus te groot?