‘Gehaktmolen’ als traditionele metafoor voor een bloedig slagveld

Als we dezer dagen het woord ‘gehaktmolen’ in de krant aantreffen, wordt dat doorgaans niet gebruikt ter aanduiding van een keukenmachine, maar als metafoor voor het bloedige front in de omgeving van de Oekraïense plaats Bachmoet. Dat oorlogsgebied wordt zo genoemd omdat er talloze (Russische) soldaten sneuvelen die als kanonnenvoer (of beter gezegd: mitrailleurvoer) het open veld op gestuurd worden om vijandelijke stellingen te bestormen.

‘Gehaktmolen Bachmoet’, zoals Trouw dit slagveld – of is slachtveld in dit geval toepasselijker? – onlangs typeerde, is zowel een beeldende als gruwelijke, maar zeker geen toevallige metafoor. Hij verwijst naar een militaire tactiek die onder meer al in de Korea-oorlog werd toegepast: de gehaktmolentechniek, in het Engels meat grinder tactics. Die tactiek houdt in dat een vijand die getalsmatig de overhand heeft, in een positie wordt gemanoeuvreerd waarbij hij zich op onbeschut terrein moet begeven om aan te vallen. Daar blijkt hij vervolgens een gemakkelijk doelwit te zijn voor mitrailleurvuur.

Metafoor dook al op in de jaren dertig

De metafoor ‘gehaktmolen’ voor de massale bloedige slachting van vijandelijke soldaten is overigens nog ouder. Al in de jaren dertig van de vorige eeuw duikt deze metafoor in kranten en tijdschriften op, niet specifiek in verband met de vermelde gevechtstactiek, maar in verband met de oorlog als oorzaak van massale sterfgevallen. Zo schrijft De Vrije Socialist in 1934 over het oorlogsmonster: ‘Als de gehaktmolen (…) eenmaal draait, dan zal ze niet snel stilstaan.’ In 1945 wordt het Oostfront in de Haagsche Post getypeerd als ‘gehaktmolen’.

In woordenboeken figureert het trefwoord ‘gehaktmolen’ weliswaar al langer als metafoor in de uitdrukking ‘iemand door de gehaktmolen halen’ (iemand bekritiseren), maar de figuurlijke betekenis ‘bloedig slagveld’ is daarin nog niet te vinden. Daar komt dankzij de oorlog in Oekraïne nu verandering in.