Franz Ferdinand wil meer brengen dan simpele dansrock

Is er misschien iets dat de verslaggever nog nooit aan een muzikant heeft gevraagd? Het is laat op de middag, Franz Ferdinand is toe aan het twaalfde interview van vandaag. Zo'n dagje volpraten deert het humeur van de bandleden allerminst: vrolijk slaan zanger Alex Kapranos en zijn nieuwbakken secondant Julian Corrie zich door de promotiegesprekken voor hun nieuwe album, 'Always Ascending'. Maar de fles wijn mag nu wel op tafel, vindt Kapranos. Kom op, wees eens creatief, daagt hij de interviewer uit.

En zo kan het gebeuren dat het vraaggesprek begint met de anti-vraag.

"Groen. Mijn favoriete kleur is groen. Maar wel een bepaald soort groen. Het gouden groen van het zonlicht dat aan het begin van de avond over de heuvels valt naast mijn huis in het zuiden van Schotland, bij het gloren van de lente", zegt Kapranos bedachtzaam. Julian Corrie vult aan: "Mijn favoriete kleur is een groenig blauw. Turquoise. Zeeblauw."

De tekst loopt door onder de video.

Het blijkt een scoop: niemand vroeg hem ooit naar zijn favoriete kleur, en Kapranos heeft in de afgelopen vijftien jaar toch een hoop vreemde interviews doorstaan. Vijftien jaar: zoveel tijd is er verstreken sinds ze 'Take Me Out' uitbrachten, hét gitaarnummer van de jaren nul. Ondertussen is Franz Ferdinand nog altijd van consistent niveau, als één van de weinige grote gitaarbands van hun generatie. Van Kaiser Chiefs, The Strokes, Interpol of Arctic Monkeys is al een poos niets te vernemen dat de moeite waard is.

So if you're lonely...

Dan Franz Ferdinand. De vorige, 'Right Thoughts, Right Words, Right Action' (2013)? Prima plaat. Dat project met de seventies-glamrockbroertjes Sparks, onder de noemer FFS (2015)? Uitermate positief ontvangen. Live is het nog altijd feest: hoe vaak je de Schotten ook 'Take Me Out' hebt zien spelen, als dat intro 'So if you're lonely...' van het podium schalt, gebeurt er nog altijd iets bijzonders.

Toch werd het tijd te vernieuwen. Noodgedwongen. Voor medeoprichter Nick McCarthy was de koek op. Na de tournee met Sparks stapte hij uit de band. Versterking werd gevonden in gitarist Dino Bardot en Julian Corrie, die op het podium behalve gitaar ook de synthesizers bemant.

Corrie vertelt hoe het was om te worden gevraagd voor één van de grootste bands ter wereld. Doodernstig: "Het was... in een bedompte kelder ergens in Glasgow. Ze bonden me met tiewraps vast aan een plastic stoel en sloten elektrische kabels op me aan. Ze dwongen me 72 uur achter elkaar 'Take Me Out' te spelen. Totdat m'n vingers begonnen te bloeden." Kapranos: "En toen, wij, felle lamp in z'n gezicht: weet je zeker dat je in deze band wilt zitten?"

Jups, de twee zijn inmiddels volkomen op elkaar ingespeeld. Een meer waarheidsgetrouwe versie: Kapranos nodigde de mede-Glaswegian uit voor een goed bord curry. Het klikte.

Een groot ego

Kapranos: "Toen Nick vertrok, hadden we natuurlijk een sessiemuzikant kunnen inhuren die vlekkeloos alle partijen zou naspelen. Maar dan blijf je vastzitten in het verleden. De andere optie was iemand met een eigen muzikale identiteit en een sterke persoonlijkheid. Die vonden we in Julian. Hij heeft al twee platen uitgebracht onder zijn eigen naam. Daarbij: ik heb een groot ego, ik ga niet doen alsof dat niet zo is. Ik ben niet de makkelijkste. De band heeft iemand nodig die tegen me kan opboksen."

Corrie vervolgt: "We zijn allebei koppig, maar we bleken dezelfde ideeën te hebben over wat voor soort muziek we willen maken. Vrolijke popsongs waar we via een heel gekke aanvliegroute op uitkomen."

Het vertrek van McCarthy, die samen met Kapranos alle grote hits van Franz Ferdinand schreef, kwam niet als een verrassing. "Voor de fans misschien, wij wisten al lang dat het zou gebeuren. Rocksterren reageren op twee manieren op het krijgen van kinderen. Je hebt de eikels die na de geboorte elke kans aangrijpen om op tournee te gaan om te ontsnappen aan hun gezin. En je hebt gevoelige types. Zoals Nick, die net vader was geworden. Onderweg voelde hij zich verschrikkelijk. En nu is hij gelukkig."

Kapranos ziet hem nog af en toe, maar mist zijn schrijfmaatje in de band beslist niet. "We hebben geweldige dingen gedaan. Niet veel mensen kunnen zeggen dat ze samen met een paar nummers een generatie hebben gedefinieerd. Ik denk er met plezier aan terug, maar ik ben nogal a-nostalgisch."

Haast een dancenummer

Dat maakt de nieuwe plaat ook duidelijk. Enerzijds klinkt die nog heel erg als Franz Ferdinand: springerige discorock zonder zware akkoorden, solo's of ander ingewikkeld gedoe. Wel is er meer elektronica te horen: er is meer aandacht voor sounddesign, dankzij de Franse producer Philippe Zdar van de band Cassius. Zo klinkt de eerste single 'Always Ascending' haast als een dancenummer. "Iemand noemde het laatst ons tweede debuutalbum. Dat vond ik wel scherp."

Kapranos schrijft nummers over van alles wat in hem opkomt, maar de Schot verwerpt de suggestie dat Franz Ferdinand simpele dansrock maakt. Kapranos is een denker.

Zo ontstond het titelnummer 'Always Ascending' uit twee ideeën. "Ik was een tijdje erg bezig met Ethiopische muziek. Die gebruikt akkoorden en toonladders die niet per se bij elkaar horen. Kapranos pakt er een gitaar bij om het te illustreren. "Dan krijg je een drijvend, mistig effect. Hoor je? Muziek zonder basis, letterlijk."

Bovendien onstaat zo een illusie, de Shepardtoon, waardoor de muziek continu de hoogte in lijkt te gaan, always ascending. "Als een muzikale variant op een Escher-schilderij."

De lucht ingeblazen

Dat koppelde Kapranos aan een jeugdherinnering. "Ik zag ooit zo'n oud nieuwsfilmpje over een vooroorlogse zeppelin, de 'USS Akron'. Die werd na een ongeluk de lucht ingeblazen terwijl het grondpersoneel bezig was het luchtschip met kabels te ankeren. De meesten lieten los, maar drie matrozen bleven de kabels vasthouden toen de zeppelin omhoog werd geblazen. Ik stelde me voor hoe het voelt als je de aarde kleiner ziet worden. Je houdt steeds steviger vast, het gaat pijn doen, je staat doodsangsten uit. Je wilt loslaten, maar ook weer niet. Dan krijgt angst de overhand, je gaat hallucineren, en dan is er de bevrijding - en niemand weet wat er dan gebeurt..."

Het doet denken aan het gruwelijke einde van Roald Dahls 'Sjakie en de chocoladefabriek', met die glazen lift. Kapranos veert op, over literatuur is het altijd goed praten. Kapranos leest veel, en schreef het nummer 'Love and Destroy' naar Boelgakovs klassieker 'De meester en Margarita'. Ook zal Franz Ferdinand één van de weinige rockbands zijn die een leesclub met hun fans onderhielden.

Belachelijk Amerikaans

En op het nieuwe album staat het nummer 'Huck and Jim', naar het boek van Mark Twain. "Dat nummer is uit zelfspot ontstaan, met die boze drietoon aan het begin, alsof Franz Ferdinand metal probeert te maken. En dan dat overdreven stukje rap. Maar goed, het klonk plots belachelijk Amerikaans. Veel Amerikaanser dan bedoeld. Dus bedacht ik als tekst 'we're going to Americaaa', dat paste er mooi op. Maar als we daarnaartoe gaan, waar praten we dan over? 'We'll tell them about the NHS', het Britse zorgstelsel, en dat geeft mij mooi de gelegenheid om in elk interview te klagen hoe dat ernstig bedreigd wordt door de regering-May. Want ik meen dat je het beschavingsniveau van een land kunt afmeten aan de zorg voor zieken en armen. Dát wil ik Amerika laten weten: die 'Affordable Care Act' van jullie is slechts een snippertje van wat een welvarend land moet hebben."

"Afijn, je vroeg naar de literatuur. Goed, ik vroeg me af wie voor mij de grootste literaire iconen van Amerika zijn. Welke personages zeggen het meest over dat land, de Verenigde Staten?"

Perfecte metafoor

"Huck en Jim zijn de perfecte metafoor voor de manier waarop de VS naar de klote gaan. Huck die zijn alcoholistische vader ontvlucht en Jim, de slaaf, die van zijn zogenaamd welwillende meesteres vlucht als zij hem wil doorverkopen. Als je de achtergrond van Huck en Jim begrijpt, dan begrijp je Amerika."

Kapranos haalt adem. "Het idee van de popmuziek is dat het onmiddellijk moet zijn. Snel. Acuut. Het moet werken, live. Maar wij willen er wel meer in stoppen dan enkel simpele dansmuziek." Dan: "Nu ga ik niet snobistisch vertellen hoe je naar Franz Ferdinand moet luisteren. Doe wat je wilt. Het is uitgebracht, het is van jou. Geniet ervan!" Hij neemt nog een slok wijn.

Always Ascending verschijnt vrijdag 9 februari. Zaterdag 3 maart speelt de band in TivoliVredenburg (Utrecht), een dag later in De Oosterpoort (Groningen), deze zomer op Down the Rabbit Hole.