Frans rechtbankdrama ‘Saint Omer’ ontpopt zich als hartverscheurende aanklacht tegen racisme

Saint Omer
Regie: Alice Diop. Met Kayije Kagame en Guslagie Malanda.
★★★★★

Laurence Coly is een Senegalese immigrante in Frankrijk die terechtstaat voor de moord op haar vijftien maanden oude dochtertje. Coly heeft, zo vertelt ze in de rechtszaal, haar baby op een avond naar zee gedragen, zodat de golven haar kindje konden meenemen.

In Saint Omer, het schitterende speelfilmdebuut van de Franse regisseuse Alice Diop, gaat het er niet om te bepalen of Coly schuldig is, maar om te begrijpen wat er is gebeurd. Diop, die de echte zaak rond de Frans-Senegalese Fabienne Kabou enkele jaren terug zelf volgde in de rechtszaal, maakte een tot nadenken stemmende, fictieve reconstructie.

Aanstaande moederschap

Daarin reist de Frans-Senegalese schrijfster en academica Rama vanuit Parijs naar het Noord-Franse Saint-Omer. Rama wil het proces bijwonen, met het oog op haar nieuwe boek over Medea, de kindermoordenares uit de Griekse mythologie. Maar naarmate het proces vordert, wordt Rama meer en meer met zichzelf en haar aanstaande moederschap geconfronteerd.

In alle rust ontvouwt de film Coly’s verhaal, hoe ze vanuit Dakar naar Parijs kwam om te studeren, eerst bij een tante woonde, daarna bij een nichtje en uiteindelijk introk bij een ruim dertig jaar oudere Fransman. Hoewel ze een intieme relatie met hem had, hield hij haar verborgen voor familie en vrienden. Toen ze een kind van hem kreeg, hield ze dat op haar beurt verborgen voor de buitenwereld. In de rechtszaal vertelt Coly hoe eenzaam ze was. Zo eenzaam dat ze dat haar dochter wilde besparen.

Niet gezien

En zo dringt het besef door dat dit rechtbankdrama een hartverscheurende aanklacht is tegen racisme. Saint Omer, afgelopen jaar bekroond met de Grote Juryprijs op het filmfestival van Venetië, en door Frankrijk afgevaardigd naar de Oscars, laat ons luisteren naar een vrouw die niet gezien werd en daaraan kapotging. Een vrouw met grote ambities, die filosofie studeerde aan de universiteit. Maar die zelfs in de rechtszaal nog de vraag krijgt voorgelegd waarom ze zich met Wittgenstein bezighield, waarom ze niet dichter bij haar eigen cultuur bleef?

Door het proces wordt Rama, die zelf vier maanden zwanger is, met allerlei vooroordelen geconfronteerd en vragen over oorsprong en opvoeding. Was ze zelf geliefd en gewenst door haar moeder? Hoe gaat ze zelf eigenlijk om met haar wortels? En dan moet het emotionele slotbetoog van de advocate van Coly nog komen. De advocate verwijst naar de diepe band tussen moeder en kind. Het is het moment waarop Coly breekt. Al die tijd heeft ze in de rechtszaal tegen de lambrisering gezeten, ze is met haar bruine huid en bruine trui bijna opgegaan in het decor. Diops camera pikt dat op, maakt er een olieverfschilderij van in de stijl van Leonardo da Vinci.