First Dates: ideaal lesmateriaal voor de relatietherapeut

De 26-jarige retailmanager Dion wil zijn maatje voor het leven vinden. In een strakke bruine polo is hij aan­geschoven aan de restauranttafel voor een blind date. Tegenover hem zit de 23-jarige ­entertainment-coördinator Ken, gehuld in een lichtgrijs, stoer openhangend overhemd.

Humor

Het eten smaakt goed, de mannen lachen veel en het gesprek loopt vlot. “Hij heeft een mooie kaaklijn, dat vind ik wel aantrekkelijk”, zegt Ken in een ertussen gemonteerd fragment. “En humor, vind ik ook erg leuk.” Dat wordt wel wat, denk je als kijker. Na afloop blijkt de vonk toch niet overgesprongen. “Ik vond het heel gezellig”, zegt Dion, “maar ik voelde verder geen romantische klik.” Cupido heeft helaas mis geschoten.

Welkom in het restaurant van ‘First Dates’. Het datingprogramma met nauwkeurig gematchte vrijgezellen, die onder het oog van de camera met elkaar uit eten gaan, is een wereldwijde hit. Oorspronkelijk komt het uit het Verenigd Koninkrijk. Daar loop het sinds 2013. Inmiddels heeft het zijn weg gevonden naar twintig andere landen, waaronder Australië, Brazilië en Polen. Geen enkele andere programmareeks wordt in zoveel landen uitgezonden.

Het programma is onweerstaanbaar, omdat je je als kijker ongegeneerd aan je voyeurisme kunt overgeven. Het ongemak van de eerste ontmoeting is heerlijk herkenbaar. Twee wildvreemden, samen aan tafel, op zoek naar de liefde van hun leven. Het grote aftasten. Alle voelsprieten op scherp. De intensiteit van elk woord, elk gebaartje, elke blik. Mooi is ook de onnadrukkelijke inclusiviteit: jong en oud, homo en hetero, hoog- en laagopgeleid, drievoudig gescheiden of maagd, elke variant komt voorbij.

Nederland maakte in 2015 kennis met het Britse First Dates én met een Nederlandse versie. Die laatste is nu elke werkdag om half acht te zien bij BNNVara op NPO 3. Het programma trekt dagelijks 400.000 à 600.000 kijkers, plus 50.000 online. Hoezeer First Dates leeft, blijkt op Twitter. Dat ontploft geregeld tijdens de nabespreking, vooral als een dinertje pijnlijk is misgelopen.

Ongeïnteresseerd

Laatst gebeurde dat na een botsing tussen gastouder Lisa (25) en kinderopvangmedewerker Jaimy (30). Lisa was vernietigend. “Hij kwam binnen en toen dacht ik al van: nee!”, zei ze na afloop. “Geen haar én een grote neus én geen gebit dat ik wilde.” Ze deed het hele etentje haar best om zo ongeïnteresseerd mogelijk over te komen. Zelfs toen Jaimy vertelde over de dood van zijn vader, toonde ze amper empathie. Sommige kijkers ergerden zich zozeer dat ze Lisa bedreigden. Vervolgens nam Jaimy het voor haar op en verwijderde BNNVara de aflevering van de site.

Hoe onverkwikkelijk ook, het relletje laat zien dat kijkers intens meeleven. Relatietherapeut Maarten Vogelaar is geen uit­zondering. De fan van het eerste uur noemt First Dates een ‘meesterlijk ­programma’. “Ik kijk altijd. Je ziet echte mensen, geen acteurs. En ze ­hebben prachtige verhalen.”

Vogelaar kijkt deels met een vakmatig oog. In zijn therapiepraktijk laat hij zelfs fragmenten zien om te illustreren wat er mis kan gaan tussen twee mensen. Zo kunnen cliënten ervaren dat zij niet als enige worstelen met de liefde.

Wat ziet de deskundige zoal fout gaan? “De kandidaten hebben het niet altijd makkelijk. Ze zijn soms gehavend door het leven. Dan zie je bijvoorbeeld dat ze een muur optrekken, zich afsluiten en zich schrap zetten voor wat komen gaat, bang om weer gekwetst te worden of weer niet goed genoeg te zijn.”

Dit ‘wapenen’ kan allerlei vormen aannemen. Sommige mensen klappen dicht en slaan zich bevroren van angst door de avond heen. Anderen kiezen de vlucht naar voren. Zij lachen of drinken kwetsbare momenten weg, verschuilen zich achter grapjes of seksuele bravoure, of ze leveren veel kritiek op de ander om de afwijzing vóór te zijn. “Eén vrouw had laatst bij voorbaat al commentaar op haar date”, herinnert Vogelaar zich. “Ze zei: ‘Ik hoop niet dat hij door een rietje drinkt’. Waarom is dat zo belangrijk voor haar? Wat bedoelt ze nou met die opmerking? Volgens mij zegt ze eigenlijk: ‘Kom niet dichterbij’.”

Twee eilandjes

Nog zo’n situatie: een vriendelijke man zegt aan tafel tegen zijn date dat hij nooit naar festivals gaat, omdat daar drugs worden gebruikt. De vrouw tegenover hem reageert geprikkeld en zegt dat ze zijn mening raar vindt. “Vanaf dat moment worden die mensen twee eilandjes, die van elkaar afdrijven”, analyseert Vogelaar. “Terwijl het ook anders had gekund, met de juiste ondertitels erbij. Misschien houdt zij wél van festivals, en wilde ze overbrengen dat ze daar graag heen zou willen zonder te worden veroordeeld. Echt, de bedoeling is meestal goed, alleen komt het vaak wat rot het strotje uit.”

Leerzaam zijn ook de momenten waarop een kandidaat lang naar de wc gaat, de date aan tafel achterlatend. Je hebt mensen die daar angstig van worden. Ze gaan twijfelen: ben ik wel goed genoeg, heb ik iets verkeerds gezegd? Andere kandidaten kunnen het prima aan.

Dit verschil gaat vaak terug op de jeugd, zegt Vogelaar, op de hechting van ouder en kind. “Kon je als kind veilig over je emoties spreken of moest je ze binnenhouden, omdat je ouders er niet mee konden omgaan? Was er drankmisbruik in het gezin? Waren de ouders gescheiden, wat ook een psychotrauma voor een kind kan zijn? Zulke dingen bepalen of je de ander bij zo’n date makkelijk je vertrouwen durft te geven.”

Deze psychologische duiding sluit aardig aan bij wat First Dates-barman Victor Abeln (34) op de set meemaakt. Hij hoopt altijd dat de kandidaten goed uit de verf komen en dat ze een partner treffen die hen laat ‘shinen’. Dat gaat zeker niet altijd vanzelf.

Vooral mannen geeft hij nog weleens de wijze raad om ook vragen te stellen aan hun gesprekspartner. “Een man heeft vaak de neiging om alleen maar te vertellen waarom hij de vrouw waard is”, zegt Abeln. “De kerel zet zijn veren op als een pauw.”

Ook vrouwen kunnen er een ster in zijn om contact te vermijden. Ze praten bijvoorbeeld honderduit over hun kleding, waar ze die gekocht hebben enzovoort, maar houden zichzelf veilig buiten beeld. “Probeer de verbinding aan te gaan”, zegt Abeln altijd. “Zoek raakvlakken, tast elkaar af. Het is zonde om zolang met elkaar te praten en niets over elkaar te weten te komen.”

Ideale match

De programmamakers gaan niet over één nacht ijs, vertelt hij. Ze steken veel energie in het vinden van de ideale match. Inmiddels hebben 3200 kandidaten een vragenlijst ingevuld over zichzelf en hun voorkeuren. Ter vergelijking: de Britten beschikken over een bestand van 700.000 vrijgezellen.

De gegadigden presenteren zich met een zelfgemaakte video, spreken minimaal een half uur telefonisch met een redacteur en mogen soms langskomen om nader kennis te maken. In totaal zijn er tien à twaalf mensen mee bezig. Zo’n 60 procent van de kandidaten wil na afloop op z’n minst ‘vrienden blijven’.

“Toch blijft zo’n match lastig”, zegt Abeln. “Je kunt de liefde niet platslaan. Stel dat twee mensen fan zijn van dezelfde band. Als je naar een concert van die band gaat, vind je ook niet iedereen in het publiek leuk. Dat zegt genoeg. Er bestaat geen formule voor de liefde. Anders had iedereen allang een relatie.”

Zijn boodschap aan daters, binnen én buiten het programma: “Wees niet bang, je bent oké zoals je bent.” Dat klinkt ‘heel erg seventies’, beseft hij, maar het is wel waar. “Uiteindelijk kun je je ware aard niet verbergen, dus laat hem liever meteen zien. Dat is wel zo effectief. Niet iedereen zal je leuk vinden, maar dat hoeft ook niet. Als er maar één iemand is die op je valt, dan zit je al gebakken, toch?”

Het etentje van Dick en Yono

Dick (62, lachcoach van beroep) en Yono (63, lerares creatieve vakken)

DE ENTREE, BIJ DE BAR
Dick – markant kaal hoofd, bloemetjesoverhemd, ringetje in zijn oor – heeft er zin in, vertelt hij bij binnenkomst in het restaurant. Hij zoekt een sprankelende, speelse vrouw, iemand die ‘niet te strak in haar hoofd zit’ (niet te oordelend is). Yono – bloemetjes jurk – vertelt vooraf dat ze niet zozeer een ­bepaald type man zoekt, maar ‘een energie’. Bij de bar geven ze elkaar een hand. Zij: “Wat heb jij een ontzettend klamme hand.” Hij voelt zich er niet door aangevallen, pakt op zijn beurt haar hand: “Jouw vingertoppen zijn koud.”

BIJ HET HOOFDGERECHT
Yono nipt aan haar ananassap, Dick neemt een hap. Er zit schwung in hun ontmoeting, het gesprek stokt geen moment.
D: “Is er iets wat jou gelukkig maakt?”
Y: “Ik denk: leven.”
D: “Hoe doe je dat?”
Y: “Er zijn.”
D: “Ik heb dat als kind al gehad, dan ging ik piepers rooien en dan vond ik het heerlijk om de geuren te ruiken, de kleuren... ­Gewoon heerlijk om er te zijn.”

BIJ HET TOETJE
Y: “Vertel eens, hoe gaat het in de rest van de zaal?”
D: “I have only eyes for you, baby.”
Y: (lacht) “Zo hé.”
D: “Kun je dat wel ontvangen?”
Y: “Ja, dat vind ik helemaal leuk.”
Ze eten samen van één toetje: vanille pompoenijs met pistache-ijs en een kaneelkoekje.
Y: “Dit is wel heel erg amour, hè?”

BIJ HET AFSCHEID
Het moment van de waarheid: willen Dick en Yono elkaar vaker zien? Ze kijken elkaar lang aan. Dan zegt Dick: “Onze connectie.... Ik denk dat die toch heel erg van binnenuit komt.” Een omhelzing. Dick fluistert: “We blijven gewoon een uurtje staan.”

Lees ook:

Freakshow? ‘Naked Attraction’ is juist ontwapenend en eerlijk

‘No sex please, we’re British’. Zo heten een toneelstuk en film uit de oude doos waarin een Brits echtpaar per ongeluk wordt geconfronteerd met stapels Scandinavische porno en niet goed weet hoe nu verder.