CinemAsia
Filmfestival CinemAsia laat zien dat de Aziatische film al lang niet meer exotisch is
Azië ver weg? Filmfestival CinemAsia haalt het werelddeel dichtbij met films die zich verre houden van exotisme en juist draaien om universele, hedendaagse thema’s. Vrouwen nemen in het programma een prominente plaats in.
Herinnert u zich Raise the Red Lantern nog? Of Ju Dou? In de jaren negentig vergaapten westerse filmliefhebbers zich aan Chinese romantische drama’s met prachtige kostuums, fraaie landschappen en wonderlijke sociale mores. Filmmaker Zhang Yimou werd in het Westen warm onthaald om zijn visueel lyrische portretten van vrouwen die zich in historische sprookjes staande moesten houden in gedwongen huwelijken, harems en gruwelijke patriarchale systemen.
De klassiekers komen in herinnering terug bij het zien van Hidden Letters, een van de films die CinemAsia vertoont. De documentaire vertelt over Nüshu, een in vroegere tijden ontwikkelde geheimtaal die werd gebezigd onder vrouwen in zuidelijk Hunan. Het was hun emotionele toevlucht in de tijd dat ze met ingebonden voeten aan huis gekluisterd waren en er niets anders van ze werd verwacht dan gehoorzaamheid aan de mannen om hen heen. Je stelt je even voor hoe de vrouwen in Yimou’s films zulke uitvluchten voor zichzelf creëerden.
K-pop en Uniqlo
Was er vijfentwintig jaar geleden een markt voor cultureel en historisch exotisme, het aanbod ziet er nu heel anders uit. Cultuur uit het verre Oosten is alom aanwezig in het Westen en bevindt zich eerder op het snijvlak van herkenbaar & net anders. Koreaanse popmuziek, K-pop, heeft hartstochtelijke fans in Europa. De boeken van Haruki Murakami worden hier verslonden. Het Japanse kledingmerk Uniqlo zit op de toplocaties van Nederlandse winkelstraten.
En tijdens het komende Oscargala zullen vele ogen gericht zijn op Michelle Yeoh, de zestigjarige Maleisische vedette die zich met de filmische wervelstorm Everything Everywhere All at Once in de kijker speelde bij een groot, wereldwijd en jong publiek.
Sociaal-economische veranderingen spelen een belangrijke rol bij de nieuwe culturele rol van Azië, zegt Jia Zhao, artistiek directeur van CinemAsia. “Twintig jaar geleden ging het geld veelal naar films die bij een westers publiek in de smaak vielen.”
Cinema op wereldpodium
In landen met grote economische groei zijn de mogelijkheden voor filmfinanciering verbreed en grijpen filmmakers de kans om eigen verhalen te vertellen. “Landen als Taiwan, Japan, China en Zuid-Korea lopen al een tijdje economisch en daarmee artistiek voorop. Zuid-Korea profileert zich nu als een land dat z’n cinema op een wereldpodium wil zetten, flink ondersteund door de overheid.” Films als Parasite, Decision to Leave en Drive My Car zijn voorbeelden van grote internationale successen.
Zhao: “De ontwikkelingen hebben een domino-effect in andere landen. Ook uit Singapore, Maleisië en Myanmar komt steeds meer kwaliteit. Filmmakers gaan ook makkelijker samenwerkingen aan met producenten in bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland.”
Afkomstig uit China en gevestigd in Nederland, merkt Zhao als (co)producent van films als Kabul, City in the Wind en I’m So Sorry, zelf dat de geldstromen internationaler worden.
“Creativiteit wordt aangemoedigd, kijk maar naar de grote festivals, die Aziatische films voor hun competitieprogramma’s selecteren. Dit is volgens mij geen trend, maar een ontwikkeling. Diversiteit is steeds meer de norm.”
Oscars
Tekenen uit de praktijk duiden daar zeker op. De in China geboren Chloé Zhao zette twee jaar geleden de Oscars op z’n kop door als Aziatische regisseuse voor Nomadland drie gouden beeldjes te veroveren. Het werd haar toegangskaartje naar de blockbusterafdeling van Hollywood: vervolgens regisseerde ze de Marvel-bewerking Eternals.
Sociale media en nieuwe mediaplatforms zijn van grote invloed op hedendaagse culturele uitwisseling. Als consument kun je voor een flink deel je eigen media-aanbod samenstellen.
Zo werd in 2021 het Koreaanse survivaldrama Squid Game een immens mondiaal succes toen 142 miljoen Netflix-abonnees in 94 landen de serie bekeken.
Andersom vinden creatievelingen makkelijker een eigen publiek voor verhalen die persoonlijk, klein en specifiek mogen zijn. Zeker voor makers die historisch een beetje in de schaduw bleven staan, is dat goed nieuws. Het programma van CinemAsia telt veel films gemaakt door vrouwen of met vrouwelijke hoofdrollen. Zhao: “Ik zie een sterke toename van actieve en getalenteerde vrouwelijke regisseurs, producenten, distributeurs, curators. In Azië en elders.”
Aandacht voor verhalen met lhbtq+-thema’s, die in veel Aziatische landen gevoelig liggen, is er altijd geweest in de programmering van het festival, dat dit jaar z’n vijftiende editie beleeft. What Happened to the Wolf? bijvoorbeeld is een drama uit Myanmar over de innige relatie tussen twee vrouwen.
Hoogopgeleide kennismigranten
Ondertussen heeft CinemAsia, dat in z’n competitieprogramma de focus legt op beginnende makers en veel titels vertoont die in eigen land een succes zijn, zich ook zelf ontwikkeld, zegt Zhao. “De arthouseliefhebbers kwamen vanaf het begin, vervolgens werd het festival ook een plek waar verschillende Aziatische gemeenschappen elkaar weten te vinden.” Dat publiek is ook veranderd: de groep immigranten met Aziatische wortels bestaat nu voor een deel uit studenten en jonge hoogopgeleide kennismigranten.
De covidjaren waren overigens niet makkelijk, vertelt Zhao. Niet alleen omdat de hele evenementenwereld plat lag, ook omdat mensen, ook in Nederland, ‘nerveuzer’ met Aziatische immigranten omgingen. Meer polarisatie, meer terugtrekken in eigen bubbels. Inmiddels gaat er geen dag voorbij zonder dat media berichten over geopolitieke spanningen, waarbij vooral China zelden positief wordt benoemd.
Toch met festivalfilms bruggen blijven slaan? Zhao: “Absoluut. Met het festival werpen we een blik op de toekomst. Diversiteit is geen modewoord, we willen verbinden.”
Wat is er tijdens CinemAsia zoal te zien?
In de openingsfilm Return to Seoul zoekt de jonge Française Freddie, ooit geadopteerd, tijdens een reis naar Seoul contact met haar geboorteouders. De Franse regisseur Davy Chou vertelt met tijdsprongen een intrigerend verhaal over identiteit. Vooral debuterend actrice Ji-min Park in de hoofdrol is een groot plezier om naar te kijken. Eigenwijs en bruusk, gekwetst en kwetsbaar, een zoekende loner van wie je gaandeweg veel gaat houden.
Hidden Letters is een prachtige documentaire, waarin de Chinese Violet Du Feng en Qing Zhao ons meenemen in de geheimen van Nüshu. De geheimtaal werd ontwikkeld door vrouwen in historisch Hunan die, gevangen in een streng patriarchaat, in eigen symbolen troost en solidariteit bij elkaar vonden. Twee moderne vrouwen die Nüshu machtig zijn, maken zorgvuldig afgewogen levenskeuzes.
In What Happened to the Wolf? uit Myanmar raken twee ernstig zieke vrouwen in een ziekenhuis bevriend. Regisseur Na Gyi schuwt het melodrama niet en neigt met ondergaande zonnen naar mooifilmerij, maar een lief verhaal over twee zoenende vrouwen is een statement in een land waar homoseksualiteit strafbaar is.
Uit India komt All that Breathes, een geduldig observerende documentaire over twee broers die zich in Delhi bekommeren om vogels die lijden onder de luchtvervuiling van de stad. De film maakt kans op een Oscar voor beste documentaire.
Fans van Squid Game zullen reikhalzend uitzien naar Hunt. Hoofdrolspeler uit de serie, Lee Jung-jae, maakt zijn regiedebuut met deze harde spionagethriller waarin hij zelf te zien is als het hoofd van de buitenlandse inlichtingendienst, die na een aanslag moet samenwerken met een collega die hij niet helemaal vertrouwt.
In de slotfilm Where the Wind Blows van Philip Yung werpen twee politiemannen zich in naoorlogs Hongkong op de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad. Gracieus vormgegeven epos, met grote sterren Tony Chiu-Wai Leung en Aaron Kwok in de hoofdrollen.
CinemAsia vindt plaats van 7 tot en met 12 maart in Amsterdam, en deels online. Een aantal films wordt ook elders in het land in filmtheaters vertoond. www.cinemasia.nl
