Filmcollege voor beginners deel 6: Welk dier speelt Robert de Niro in Taxi Driver?

Als de Amerikaanse actrice Meryl Streep over haar vak praat, heeft ze het opvallend vaak over empathie. Dat is het vermogen om je in te leven in situaties of in de gevoelens en gedachten van een ander. Meryl Streep werd in de klassieke tranentrekker Kramer vs Kramer een vrouw die haar man en kind verliet, zoals Robert De Niro in Taxi Driver een New Yorkse taxichauffeur werd met een traumatisch oorlogsverleden.

Het zijn twee beroemde prestaties van acteurs die werden geschoold in method acting, een acteertechniek die is gebaseerd op inleving. Al moet gezegd dat Streep sommige oefeningen van de hand wees. Een docent aan de Actors Studio in New York dook bij een bepaalde techniek, gericht op het naar boven halen van emotionele herinneringen, zo diep in het persoonlijke leven van studenten, dat Streep er een heel onaangenaam gevoel aan over hield.

Obsessieve belangstelling voor details

Maar veel acteurs zweren bij ‘the method’. Onder wie De Niro, die bekend staat om zijn diepgaande onderzoek voor een rol en zijn obsessieve belangstelling voor details. Voor The Untouchables ging hij op zoek naar de kleermakers van Al Capone, om zich in dezelfde pakken te hullen als de beruchte gangster. Hij woonde zelfs een tijdje op Sicilië om zich in te leven in het Amerikaans-Italiaanse maffia-epos The Godfather, dat met Marlon Brando, Al Pacino en Diane Keaton overigens een etalage is van geroemde ‘method actors’.

Amusant, en leuk om bij het kijken op te letten, is dat de deze acteurs zich bij het ontwikkelen van een karakter vaak een dier voorstellen. De Niro speelde in Taxi Driver een krab. Hij stelde zich een man voor die heel indirect is, en zijdelings beweegt.

En natuurlijk, er zijn ook andere manieren om een rol te benaderen. Marcello Mastroianni werkte met zo’n beetje alle grote Italiaanse regisseurs - denk vooral aan zijn betoverende optredens in Federico Felllini’s La Dolce Vita en Otto e Mezzo, maar hij vond ‘method actors’ maar aanstellers. In de documentaire Mi Ricordo, Si, Io Mi Ricordo, waarin Mastroianni herinneringen ophaalt aan zijn lange loopbaan, citeert hij uit Paradoxe sur le Comédien (1830), een beroemd essay van Denis Diderot over toneelspelen.

Een kleine twinkeling in zijn ogen

Zo werd in Diderots tijd al aangenomen dat een gevoelige, op inleving en identificatie gebaseerde benadering van een rol de beste acteerprestaties voortbracht. Maar, zo betoogde Diderot, het tegendeel is waar: bij een meer verstandige, koele houding komt juist de ware grootte van een acteur bovendrijven. Met andere woorden: Mastroianni hoefde niet onder te duiken in de journalistiek om in La Dolce Vita een Romeinse paparazzo te spelen, hij toverde hem zelf wel tevoorschijn, met zijn stem, zijn houding en een kleine twinkeling in zijn ogen.

De schitterende masterclass acteren die de Britse acteur Michael Caine ruim dertig jaar geleden voor de BBC maakte, en die gratis en voor niets op YouTube staat, sluit hier op aan. Bij Caine gaat het niet om inleving maar om techniek, om de vraag hoe je acteert voor de camera. Hij geeft heel concrete tips, zoals: probeer zo min mogelijk met je ogen te knipperen, dat maakt je personage sterker. Maar zijn belangrijkste les, die veel acteurs zullen onderschrijven: acteren is luisteren, dan pas reageren.

In het Britse drama Educating Rita, waarin Caine een literatuurprofessor speelt die een volkse kapster als nieuwe studente krijgt, zie je dit prachtig geïllustreerd. Je ziet Caine echt luisteren naar zijn tegenspeelster, en echt, op het moment zelf, reageren. De hele film lijkt trouwens wel een workshop acteren, en hetzelfde geldt voor Paolo Sorrentino’s Youth waarin Michael Caine samen met de Amerikaanse ‘method actor’ Harvey Keitel in een Zwitsers kuuroord vertoeft.

Een brug te slaan tussen twee acteerstijlen

De film lijkt opgezet om een brug te slaan tussen twee acteerstijlen. Niet dat de ene methode beter is dan de andere, of voor een waarachtiger optreden zorgt, maar tegenover de emotionele acteerstijl van Keitel staat wel het geestige, relaxte spel van Caine. Opnieuw zie je Caine kijken en luisteren naar zijn tegenspeler, en dan pas reageren, terwijl Keitel vooral druk lijkt met graven in zichzelf.

En hebt u wel eens gelet op Joaquin Phoenix? Hoe hij zijn gesprekspartners altijd recht in de ogen aankijkt? In zijn spel, denk aan Two Lovers of The Master, lijkt hij het beste van twee werelden te verenigen. Als groot fan van Robert De Niro lijkt het of Joaquin Phoenix zijn eigen ‘method acting’ heeft uitgebroed, intens en inlevend, met improvisatie als motor. Tegelijkertijd lijkt hij de Caine-methode van kijken en luisteren te hebben omarmd, alsof hij - samen met de toeschouwer - voor het eerst hoort wat zijn tegenspeler zegt.

Lees ook:

Eerdere filmcolleges lees je hier.

1 - De openingsscène vertelt je bijna alles al

2 - Let goed op hoe de camera een verhaal vertelt

3 - Hoe muziek de geest van de film raakt

4 - Zet het geluid uit om te ervaren hoe bepalend de montage is

5 - Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet