Fidan Ekiz: 'Het huidige feminismedebat wordt vervuild door aanstellerig geneuzel'

Een televisieserie over honderd jaar vrouwenemancipatie presenteren? Het leek Fidan Ekiz in eerste instantie drie keer niks. De journalist is allergisch voor de vele programma’s waarin Bekende Nederlanders een zoektocht starten en associeerde de term ‘feminisme’ met beboste oksels, mannenhaters en het hysterisch verbranden van beha’s. Bovendien streed ze zelf nooit voor de rechten van de vrouw.

Toch is Ekiz (41) vanaf donderdagavond te zien in ‘Vrouw op Mars’, een zesdelige reeks waarin ze de historie van de vrouwenbeweging onder de loep neemt. Zo spreekt ze met Hedy d’Ancona over de strubbelingen van de jaren zestig, bezoekt ze een van de eerste huismannen van Nederland en wisselt ze met Tweede-Kamervoorzitter Khadija Arib van gedachten over Suze Groeneweg, die honderd jaar geleden als eerste vrouw plaatsnam in het parlement.

“Dat ik heb gestudeerd, eigen geld verdien en mijn kind naar de crèche kan brengen: ik vond het vanzelfsprekend”, zegt ze boven een kop koffie in het Rotterdamse Hotel New York. “Hoewel ik de naam Joke Smit heus kende, stond ik nooit stil bij de strijd die de generaties vrouwen voor mij hebben geleverd voor die doodnormale zaken.”

‘Vrouw op Mars’ opende Ekiz de ogen. “Ik had het mis. De eerste feministen waren helemaal niet humorloos of aanstellerig. Dat de Dolle Mina’s woest in de rondte schopten, was noodzakelijk om verandering teweeg te brengen. De serie dwingt dankbaarheid af. Wist je dat vrouwen tot 1956 bij wet handelingsonbekwaam werden geacht? Schokkend vond ik die ontdekking.”

Waar kwam uw negatieve connotatie met vrouwenemancipatie vandaan?

“Ik baseerde mij op het feminisme van nu. Hoewel ‘Vrouw op Mars’ nuance heeft aangebracht in mijn beeld van de vrouwenbeweging, kan ik er niet omheen dat ik vind dat het huidige debat rondom de positie van de vrouw veelal wordt vervuild door aanstellerig geneuzel. Het feminisme van nu staat voor mijn gevoel los van de golven in de vorige eeuw.

“Zo hebben feministische activisten onlangs straatnaamborden vervangen voor vrouwelijke varianten als ‘Beyoncé Boulevard’ of campagne gevoerd voor ‘Free Bleeding’, waarbij vrouwen hun bloed niet opvangen als ze ongesteld zijn om het taboe daarop te doorbreken. Pleur op, denk ik dan. Ik krijg daar kromme tenen van.

“Want wat bereik je daar nu mee? Natuurlijk zijn er nog slagen te winnen, maar choose your battles. Beyoncé als feminist afbranden omdat zij half naakt over het podium zou huppelen, daar help je vrouwen niet mee vooruit.

“En steek de hand ook in eigen boezem. Feministen wijzen almaar naar mannen. Zij zijn er bijvoorbeeld schuldig aan dat er weinig vrouwen aan het woord komen in de media. Maar dat klopt niet. Zo ben ik lange tijd redacteur geweest voor ‘Pauw & Witteman’. En vrouwelijke gasten, die vroegen we wel aan te schuiven, maar die durfden dat vaak niet. Ook wat betreft de gelijkheid van lonen vind ik dat vrouwen simpelweg assertiever moeten zijn.

“Door positieve discriminatie of vrouwenquota te eisen, denk ik dat we het averechtse bereiken, we zetten onszelf weg als het zwakke geslacht. Terwijl ze zich als sterk willen presenteren en proberen op te komen voor de rechten van de vrouw, benadelen feministen van nu vrouwen onbedoeld door ze weg te zetten als slachtoffers.”

Komt die kritiek ook aan bod in ‘Vrouw op Mars’?

“Nee, het programma gaat niet over mij en mijn mening. Ik ben slechts de gids. De serie is een ode aan de voorhoede, het is een historisch document over de eerste vrouwen die de barricaden opsprongen, toen de vrouw nog verre van gelijkwaardig aan de man was.

“Aan de hand van thema’s als gezin, seksualiteit en onderwijs houden we de ontwikkeling van allerlei soorten feminisme tegen het licht, waaronder plattelandsfeminisme en black feminism.

“In de webserie van ‘Vrouw op Mars’, waar ik verder niet bij betrokken ben, gaat het wel over de gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen anno nu. Dat is ook het geval in de gelijknamige podcastreeks, waarin met bekende moeders en dochters als Sophie Hilbrand wordt gesproken over hun persoonlijke dilemma’s rondom feminisme.”

Wie is volgens u de ultieme feminist?

“Ik denk dan toch mijn moeder. Zij groeide op in Turkije, in een patriarchale eercultuur. Als vrouw van een Turkse migrant kwam ze naar Nederland, een vreemd land, waar ze de taal niet sprak en nog niet zo bar veel buitenlanders woonden.

“Mijn ouders gingen wonen in Rozenburg bij Rotterdam, een klein dorp met een hechte Turkse gemeenschap. De sociale controle was enorm. Toch besloot mijn moeder mij, mijn drie zussen en mijn broer vrij op te voeden. Zelf had ze het nooit gemogen, maar wij hadden vriendjes, studeerden en hoefden niet als maagd het huwelijk in te gaan.

“Daar kreeg ze veel kritiek op. Want mijn vriendinnen bleven thuis, moesten jong trouwen en kinderen baren. Mijn vader had moeite met dat gesmoes, maar mijn moeder wilden dat wij koste wat kost onafhankelijk zouden worden. Alles wat ik heb bereikt heb ik kunnen waarmaken door mijn ouders. Ik ben heel trots op mijn moeder.”

Heeft ‘Vrouw op Mars’ de feminist in u aangewakkerd?

“Ik heb ontdekt dat ik onbewust minder a-feministisch ben dan gedacht. Als voormalig correspondent Turkije schonk ik geregeld aandacht aan de zwakke positie van vrouwen daar en in Irak. En mijn zoontje? Die leer ik heus ook koken en poetsen.

“De serie heeft me wel doen besluiten mijn door anderen zwaar bevochten vrijheid nadrukkelijker door te geven aan anderen. Voor mezelf zie ik een rol weggelegd als voorvechtster voor islamitische vrouwen binnen en buiten Nederland. Mijn ouders komen uit Turkije, ik spreek de taal en heb een ingang tot de migrantengemeenschap hier. Als ik mijn stem laat horen, denk ik dat mensen zouden luisteren.

“Daarom heb ik emancipatie ook hoog op de agenda gezet in ‘De Nieuwe Maan’, een praatprogramma met oog voor ontwikkelingen in de multiculturele samenleving, dat ik sinds kort presenteer. Onlangs nog, droeg acteur en presentator Sahil Amar Aïssa een column voor, waarin hij opkomt voor Marokkaanse meisjes in islamitische gezinnen. Daar was veel over te doen, wat ik een goede ontwikkeling vind.

“Want dit is misschien niet handig om te zeggen als presentator van een serie over feminisme, maar ik vind dat we in Nederland over het algemeen heel ver zijn qua emancipatie. Al helemaal wanneer ik kijk naar een halve eeuw geleden of andere delen van de wereld.

“De positie van vrouwen in het patriarchaat, in streng religieuze milieus, daarmee ben ik begaan. Ik wil dat de dochters van mijn vroegere schoolvriendinnen dezelfde kansen krijgen als die ik heb gehad. Dat is waar Nederlandse feministen zich de komende honderd jaar op zouden moeten richten.”

Fidan Ekiz

Fidan Ekiz (Rozenburg, 1976) werd na haar studie journalistiek verslaggeefster bij het Rotterdams Dagblad. Vanaf 2004 werkte ze als correspondent voor de GPD en ‘RTL Nieuws’ in Istanbul, totdat ze in 2007 redacteur werd bij talkshow ‘Pauw & Witteman’.

Ze debuteerde in 2012 als documentairemaker met de serie ‘Veerboot naar Holland’, over de migratie van haar ouders. Later maakte ze ‘Ik zie een verre reis’, ‘De Pen & Het Zwaard’ en ‘Alles komt goed’. Sinds september presenteert ze het praatprogramma ‘De Nieuwe Maan’.

Vrouw op Mars is vanaf donderdag 11 oktober om 20.25 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2.

Lees ook: Het nieuwe tv-seizoen biedt overwegend dezelfde formats, maar wel in een nieuw jasje

De zomervakantie is ook in Hilversum voorbij: het nieuwe tv-seizoen is begonnen. Of nieuw? De programmering lijkt vooral veel meer van het hetzelfde. Drie succesvolle formats in nieuwe jasjes.