Feilloos ontleedt ‘Collective’ het totaal verrotte Roemeense zorgsysteem

Op 30 oktober 2015 ontstond brand in club Colectiv in Boekarest, Roemenië. 27 mensen stierven ter plekke, 80 raakten gewond. In de maanden die volgden, stierven nog eens 37 slachtoffers in het ziekenhuis, en niet aan brandwonden. Hoe kon dat gebeuren, vroeg een journalist van de nationale krant Gazeta Sporturilor zich af.

De brand leidde tot enorme nationale protesten. Al snel was namelijk duidelijk dat de club geen branduitgangen had en dat de eigenaar de boel toch kon blijven uit­baten door een corrupt vergunningensysteem. De protesten leidden ertoe dat de regering van sociaal-democraten moest aftreden. Een overgangsregering moest vervolgens proberen de corruptie in te dammen, tot een jaar later nieuwe verkiezingen zouden plaatsvinden.

Regisseur Alexander Nanau volgt in de documentaire twee personen: journalist Catalin Tolontan van de Gazeta Sporturilor in de eerste helft, de jonge net aangestelde ­minister van gezondheid Vlad ­Voiculescu in de tweede helft.

Topje van de ijsberg

Wat zij naar boven halen is ongelooflijk: het systeem van gezondheidszorg blijkt totaal verrot. Dat 37 slachtoffers in de maanden na de brand stierven door bacteriële infecties omdat ziekenhuizen massaal en willens en wetens een verdund ontsmettingsmiddel inkopen, blijkt slechts het topje van de ijsberg. Op een zeker moment vraagt de nieuwe minister wan­hopig hardop: hoe moeten we dit aanpakken? Waar moeten we beginnen?

Het volledige systeem van de aanstelling van politiek bevriende maar totaal incompetente ziekenhuismanagers blijkt verrot. Honderden miljoenen worden afgeroomd van de begrotingen, waarvan een deel zelfs wordt gebruikt om in het buitenland privéklinieken te bouwen. Een brandwondencentrum blijkt niet uitgerust om brandwonden te behandelen, wat leidt tot krioelende maden in wonden. Een transplantatiecentrum blijkt niet uitgerust om transplantaties uit te voeren. Maar allemaal blijven ze vergunningen krijgen. Want corruptie.

Op het juiste moment op de juiste plek

‘Collective’ laat dat feilloos zien. Het is alsof Alexander Nanau voortdurend op het juiste moment op de juiste plek was. Mensen die de film sinds z’n première vorig jaar op het filmfestival van Venetië zagen, denken soms dat het fictie is, zo goed wordt er gerechercheerd, zo kwaadaardig zijn de boeventronies, zo opzienbarend de ontdekkingen. Alsof het allemaal bedacht is. Maar het is allemaal waar. Als je een paar van de gezichten van het kwaad wilt zien, een paar van de mannen die verantwoordelijk zijn voor de dood van 64 jonge Roemenen maar zorgeloos in hun dure auto’s rondrijden, ga Collective zien.

Maar dit is niet alleen een documentaire over corruptie. Dit is ook een film over een bevolking die zich door charlatans laat ompraten en daarmee z’n kop in het zand steekt. We kunnen het einde niet verklappen – ook omdat er van een einde niet echt sprake is – maar na de verbijsterende onthullingen is het politieke slotakkoord misschien nog het meest bizarre van alles.