Kunstprijs
Feest in het Paleis: drie kunstenaars winnen Koninklijke Prijs voor vrije schilderkunst
De Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst bestaat 150 jaar. Een recordaantal van 566 inzenders wijst erop dat de schilderkunst in de lift zit. En dat in een voor kunstenaars ‘hoera-loos’ jaar.
Het is of er een glitterfeest is gepland in de werkkamer van koning Willem-Alexander. Onder de klassieke kroonluchter en de zachtroze klassieke stoelen heeft kunstenaar Suzan Drummen fluorescerende stukjes glas, spiegels en fournituren op het tapijt neergelegd. Alles ligt los, dus één keer dansen en de zorgvuldige ordening is verstoord.
Suzan Drummen won in 1989 de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst, inmiddels schildert ze niet meer met verf. Toch werd ze, net als zestien andere oud-deelnemers, gevraagd voor deze jubileumtentoonstelling: de samenstellers willen laten zien dat de schilderkunst niet ophoudt zodra er geen penseel meer gebruikt wordt.
Jonge kunstenaars steunen
De prijs werd in 1871 ingesteld door Wilhelm III, de betovergrootvader van koning Willem-Alexander, om jonge kunstenaars te steunen in het ontwikkelen van hun eigen schilderstijl. Sommige winnaars kozen later een ander beroep, anderen zijn nog steeds bekende namen, van Marius Bauer in 1885 en Jan Dibbets in 1964, tot Natasja Kensmil in 1998.
Voor hen was de toekenning van de prijs een mijlpaal in hun werk: de prijs betekent naast een geldbedrag (op dit moment 9000 euro belastingvrij) ook naamsbekendheid en een grote mentale steun in de rug.
‘Een ultiem hoera-loos jaar voor kunstenaars’, zo noemt de jury voor de editie van 2021 het afgelopen jaar. Er was een recordaantal van 566 inzenders, en dat is niet alléén aan de pandemie te wijten, meent de jury: de schilderkunst zit ‘in de lift’. Het werk van de vijftien genomineerden is inderdaad uiterst gevarieerd. De drie winnaars, Rinella Alfonso, Philipp Gufler en Hend Samir, hebben ieder een heel eigen stijl, van strak-geometrisch en theoretisch tot wild virtuoos met verf.
Nieuw perspectief
En ondanks de pandemie is er nu toch extra feest in het Paleis. Alle historische vertrekken kregen voor de tentoonstelling een oud-deelnemer toegewezen. Niet om de vertrekken nog mooier te maken, eerder om de geschiedenis van het stadhuis en het Paleis in nieuw perspectief te stellen.
Een schilderij van een moderne Afro-Amerikaanse familie hangt bijvoorbeeld tijdelijk tussen de zeventiende-eeuwse schilderijen in de zogenoemde kleine ontvangkamer van het Paleis. De Brits-Nigeriaanse kunstenaar Esiri Erheriene-Essi, winnaar in 2001, maakte het schilderij naar een foto die ze in Amerika vond. Typisch een foto die ook in haar familie aan de muur zou kunnen hangen, vond ze.
Hoewel de schilderstijlen nogal uiteenlopen, zet het moderne portret ook de stijvere zeventiende-eeuwers in een ander licht. Waren zij wel zo gelukkig als ze lijken? Waren ze zich bewust van wat er in andere delen van de wereld gebeurde?
Helen Verhoeven, winnaar in 2008, maakte speciaal voor de troonzaal een nieuw werk: ‘The Family’. Een schilderij van meer dan vier meter lang waarop ze alle leden van de Oranjefamilie bij elkaar in diezelfde troonzaal liet poseren. Vanaf Willem de Rijke tot aan Alexia. Soms schetsmatig, meestal goed herkenbaar, en net als de toeschouwers een beetje ongemakkelijk met al die erfenissen van het verleden. Met verf kan het.
Winnares Rinella Alfonso: Ik maak iets nieuws, iets wat ik zelf ook niet had verwacht
Wat schildert Rinella Alfonso? Het lijken bekende alledaagse voorwerpen, toch is niet meteen duidelijk wat het is. “Tijdens het schetsen zet ik langzamerhand mijn oorspronkelijke idee aan de kant”, vertelt Alfonso, een van de drie winnaars van de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst 2021. “En dan maak ik iets nieuws, iets wat ik zelf ook niet had verwacht. Zo ben ik bij een van de bekroonde schilderijen begonnen met een vrouwenlichaam. Daarbij wilde ik iets doen met ‘Snake’, dat telefoonspelletje waarbij een slang steeds langer wordt en het scherm langzaam vult.”
Waarom koos ze voor de schilderkunst? “Bij die driedimensionale werken miste ik de diepgang die je in een schilderij kunt maken. Je kunt in een schilderij een verhaal vertellen dat met andere technieken lastiger gaat.”
De kunstenaar had tijdens de pandemie een eigen atelier bij de Amsterdamse kunstopleiding De Ateliers. “Ik kon dus gewoon doorwerken. Wel heb ik het uitgaan en de sociale contacten erg gemist. Als schilder ben je veel alleen bezig, dan is een prettige community om je heen belangrijk - andere kunstenaars met wie je samen kunt optrekken.”
Als ze straks klaar is met haar opleiding, moet ze zelf een atelier vinden. “Dat is prijzig, zeker in Amsterdam, daar kan ik het prijzengeld wel voor gebruiken. Ook ga ik er verf van kopen. Het is heel frustrerend om niet te kunnen maken wat je wilt omdat je het geld niet hebt voor de verf.”
De twee tentoonstellingen zijn tot 3 oktober te zien in het Koninklijk Paleis op de Dam in Amsterdam.
Lees ook:
Maak een boswandeling door de Nederlandse schilderkunst
Bomen zijn volop aanwezig in de kunst. In Dordrecht is een fraaie dwarsdoorsnede te zien van al die stammen- en bladerpracht uit de Nederlandse kunstgeschiedenis.
