Fanatisme, niet zozeer religie, maakt een sekte tot wat ze is

De groep rond Willem Engel van de Stichting Viruswaarheid (voorheen Viruswaanzin) wordt in de media soms getypeerd als een sekte. Is die typering correct, wil een lezer weten. Hij associeert sektes vooral met religieuze groeperingen.

Die associatie is begrijpelijk. Toen onze taal sekte in de 14de eeuw ontleende aan het Latijn, werd dit woord vooral gebruikt ter aanduiding van niet-christenen. Zo heeft een middeleeuwse tekst het in verband met moslims over ‘Mahumets secten’. Daarnaast diende sekte als naam voor groepen mensen rond een charismatische leider met een alternatieve (‘ketterse’) geloofsleer. Zo omschrijft een plakkaat uit 1531 het lutheranisme als een ‘dwaalachtige secte’. Overigens meende de dichter Bredero (1585-1618) dat iedereen met voldoende fantasie en een vlotte babbel een sekte kon beginnen: ‘Yder die nu is een weynich wel bespraackt; Een seckt, of aanhangh na zyn fantasye maackt’.

Gods onkruid

Lange tijd was het de gewoonte om geloofsovertuigingen ijverig te verspreiden. Ook ‘Gods onkruid’ – om een metafoor voor sekteleiders en -leden van schrijver Wim Zaal te gebruiken – kenmerkte zich door blinde geloofsijver. Sterker nog: fanatisme, geestdrijverij en dweepzucht werden het handelsmerk van religieuze sekten. Dat groepen mensen die zich fanatiek bezighouden met de verspreiding van een niet-religieuze overtuiging – een ideologie of desnoods een complottheorie – vervolgens ook worden aangeduid als sekten, is daarom niet verrassend. De Dikke Van Dale omschrijft sekte dan ook niet als typisch religieus, maar heeft het over ‘een, m.n. godsdienstige, gezindheid’.

Waarschijnlijk maakt in het geval van de ‘Viruswaanzinnigen’ vooral het fanatisme om anderen te overtuigen van de eigen (complot)theorie, die haaks staat op de heersende opvattingen, dat de Stichting Viruswaarheid soms als sekte wordt getypeerd.

In de rubriek Taal worden grammaticale geschillen, etymologische enigma’s en andere taaltwijfels voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon. Ook een taalvraag? Mail naar p.a.coppen@let.ru.nl of tdb@taalbank.nl.