Review
Even plat als een hostie, zij het minder puur
Als de Cubaanse vluchtelinge Maribel in Miami bevalt van Victor, blijkt dat de baby niet lang zal leven, omdat hij lichamelijk en geestelijk zwaar gestoord is. Maribel kan het niet bevatten. Anders dan haar moeder Adela en haar grootmoeder Cuca had zij haar leven op Amerikaanse manier volgens strakke regels geordend; waar heeft zij dit noodlot nu aan verdiend?
Eerst ontkent zij dat er iets met haar baby is: Victor is gezond en mooi en heeft een groot, sterk hart. Daarna gaat ze terugvechten in de overtuiging dat Victor het zal redden als hij de maximale moederlijke liefde en zorg krijgt. En tenslotte komt het inzicht dat leven en lijden synoniemen zijn “en de troost dat Maribel gedurende vijf maanden en een aantal dagen aan alles had mogen proeven, het gal van de razernij en de nectar van het geluk, te veel om te vragen en te weinig om te weten”.
De strijd om het ten dode opgeschreven leven van de baby Victor geeft de schrijfster Ana Veciana-Suarez in haar roman 'De koningskus' de allure van een klassiek drama, maar dan niet aan het hof van hooggeplaatsten, maar in de kleine wereld van drie Cubaanse vrouwen in Miami. Net als bij de klassieken louteren de gebeurtenissen de betrokkenen.
Dat wijkt bij Ana Veciana-Suarez verrassend af van het gangbare. Het klassieke drama schildert de strijd tegen het onafwendbare noodlot af als een puur ethische zaak, want de enige waardige houding die een mens kan aannemen die opkomt voor de zwakke en de kansloze. Veciana-Suarez koppelt dit klassieke inzicht aan de Caribische wijsheid, die grootmoeder Cuca verwoordt: “Jij hebt je zoon nodig. Je hebt zijn afhankelijkheid nodig, zijn kwetsbaarheid en zijn vertrouwen.”
Ook in een andere laag van de roman verbindt Ana Veciana-Suarez klassieke en Caribische opvattingen. De platonische opvatting dat het leven een gebrekkige uitdrukking is van het ideale leven dat gesitueerd is in de sterren, vindt zijn uitdrukking als Maribel herhaaldelijk zegt dat Victor nog een ster is die aan de hemel is blijven staan.
De platonische opvatting krijgt vervolgens een metaforische waarde voor de Cubaanse ballingschap, als een overledene Cuca in een droom bezoekt en zegt: “Weet je, m'n liefste Cuca, het leven dat jij leidt, dat we allemaal ooit hebben geleid, is te vergelijken met ballingschap. (. . .) Je bent verwijderd van je ware thuis - geografisch, emotioneel, spiritueel. Een reis.”
En tenslotte wordt het Caribische geloof in een geestenwereld, waarmee de 77-jarige grootmoeder Cuca in verbinding staat, voorgesteld als een variant op het platonisme. Het laatste is een boeiend proces, want het maakt tot mijn verbazing de communicatie van Cuca met haar geestenwereld op een of andere manier plausibel, ook als je daar volstrekt niet in gelooft. De verbinding van de klassieke gedachtenwereld met de Caribische werkelijkheid is niet nieuw. Het is het handelsmerk van Nobelprijswinnaar Derek Walcott en Ana Veciana-Suarez doet niet voor hem onder. Het levert nieuwe impulsen op aan oude gegevens. In 'De koningskus' is dat een ongelooflijke lichtheid voor zo'n zwaar beladen onderwerp als de onafwendbare dood van een zwaar gehandicapte baby. De nectar van het geluk en de gal van de razernij komen met elkaar in balans, zodat de doem van de ondergang wordt omgebogen in levensaanvaarding.
Evenals Walcott weet Veciana-Suarez van haar figuren boeiende Caribische persoonlijkheden te maken. Cuca is de wijze grootmoeder, altijd bezig met geneeskrachtige kruiden en haar geliefde overledenen. Haar dochter Adela is de levenslustige, schalkse die gelooft dat het lot haar eens gunstig zal zijn en dus altijd in de weer is met berekeningen welke lotnummers ze het beste kan kopen.
Dat bonte leven van drie vrouwen beschrijft ze gedetailleerd in een stijl die boeit door de onophoudelijke stroom achteloos gebruikte, maar zeer treffende metaforen. Eentje uit de vele: “Haar dochter trouwde nog geen jaar later, een overhaaste plechtigheid, bijna vier maanden zwanger maar even plat, zij het minder puur, als een hostie.”
