Erfenis speelt de hoofdrol in de tragische opera op Fort Rijnauwen

Het kerkhof is leeg. De geesten schuilen diep onder de grond, in het familiegraf van de koninklijke familie. “Wind raast, laat je wangen ploffen”, zingt het koor. Zangers met witte gezichten vormen een sobere stoet en klimmen ritmisch de brug op. Daar worstelt koning Lear met zijn nachtmerries. Onverschillige muren van het fort Rijnauwen kijken toe hoe zijn waanzin tot familiedrama zal leiden.

De vesting, verscholen in de bossen vlak bij Utrecht, is vanaf vandaag opnieuw het decor voor de jaarlijkse voorstelling op locatie van Holland Opera. Deze keer bewerkt het gezelschap Shakespeare’s tragedie ‘King Lear’ waarin de koning van Engeland door zijn kinderen wordt verraden. Met hun productie vieren de makers het 25-jarig jubileum van Holland Opera. Fort Rijnauwen wordt omgetoverd tot het koninkrijk waar de autoritaire Lear aan de macht is. Je zit meteen midden in het drama, dankzij de torenhoge koperen palen op het grazige toneel, willekeurig verspreide graftomben en de imposante brug die de spelers moeizaam oplopen.

Strijd om de erfenis

Koning Lear, gespeeld door bariton Wiebe-Pier Cnossen, voelt zijn einde naderen en weigert zich daarmee te verzoenen. Om te vermijden dat zijn nalatenschap afbrokkelt, beslist Lear zijn rijk te verdelen nu hij nog leeft. Alles gaat naar zijn twee oudste dochters.

De afgewezen bastaard Edmund ontpopt zich tot een intrigant die niet zal rusten voor hij zijn vader en zussen heeft vernietigd. “Dag van wraak, die dag zal de aarde verschroeien”, kondigt het koor in de tweede akte aan. Edmunds demonen – jaloezie, afgunst en verraad – volgen hem letterlijk op de voet. Dansers van het gezelschap 155 in hun tangopakken en zwarte motoren worden zijn schaduw.

De bewerking van Holland Opera draait om de extreme emoties rond de erfenis. De strijd haalt het lelijkste van de familieleden naar boven. De egocentrische Lear glijdt weg in krankzinnigheid, vernederd door zijn dochters. De vermomde Edmund zet zijn zussen tegen Lear op.

Geen politiek

De tragedie van Shakespeare is ook een politiek verhaal, maar dit laten de makers van Holland Opera bewust buiten beeld. Regisseur Joke Hoolboom: “We focussen op het menselijke verhaal om te laten zien wat er gebeurt als je niet wordt aanvaard”. Het gaat om een familiedrama waar de groeiende haat en het verlangen naar macht mensen drastisch doet veranderen. Edmund is in eerste instantie geen slechterik. Hij wordt pas een rancuneuze intrigant nadat hij door zijn vader wordt afgewezen. Omdat de nadruk op universele gevoelens ligt, hebben de makers de plot versimpeld. Ook zijn verschillende personages samengevoegd. Zo is Edmund hier de bastaardzoon van Lear, niet de zoon van de graaf Gloucester, zoals bij Shakespeare.

De keuze voor de erfenis als een rode draad is ook symbolisch. “We bestaan 25 jaar en willen onze ‘erfenis’ delen”, zegt Niek Idelenburg die voor het muzikale concept instaat. “Daarom betrekken we regelmatig jonge makers en laten hen experimenteren. In het koor van King Lear zitten bijvoorbeeld niet alleen professionele zangers, maar ook studenten van het Conservatorium. Zo kunnen die laatsten leren van meer ervaren collega’s.”

Verdi met elektrische gitaar

Voor King Lear ging Idelenburg aan de slag met de erfenis van Giuseppe Verdi. De Italiaanse componist had een grote voorliefde voor Shakespeare. Verdi maakte verschillende opera’s naar zijn tragedies. Hij was ook gefascineerd door King Lear, waar hij zelfs het ­libretto voor liet schrijven. Maar hij maakte er nooit een opera van.

De hedendaagse versie, die vanaf vandaag in het fort van Rijnauwen te horen is, combineert stukken uit Verdi’s opera’s ‘Othello’ en ‘Macbeth’ met een modern arrangement van filmcomponist Fons Merkies. Idelenburg: “De oorspronkelijke en hedendaagse muziek wisselen elkaar af. Samen vormen ze een coherent geheel, dus je hoort geen breuk.” De enige vreemde eend is de elektrische gitaar. Die voegde Idelenburg opzettelijk toe: “Zo heb je dat extra kruid, een stevig bolletje knoflook in de compositie”.

Liefdeshobo

Muzikanten van het jongNBE (Nederlands Blazers Ensemble) spelen op een platform dat op een Franse draaimolen lijkt. Sopraan Elisabeth Hetherington, die de jongste dochter van Lear speelt, staat in een wit kostuum en blonde pruik haar aria over de dochterliefde te zingen. Liefdevolle klanken van de oboe d’amore, of liefdeshobo, passen goed bij haar warme woorden.

Idelenburg: “Daar heb ik bewust voor gekozen. Elk personage heeft zijn eigen muzikale kleur. Trompet, hoorn en trombone zijn gereserveerd voor de koninklijke autoriteit en het opgeblazen karakter van Lear. Klarinet is vooral te horen wanneer Edmund het web van zijn intriges spint.”

Het schemert al. “Adem is op, geen adem, enkel wind”, laat het koor weten. Het kerkhof blijft verlaten. De maan valt op metalen tombes. Duisternis wacht nog even voor ze de muren van het fort helemaal opslokt. Emoties ebben weg. De leegte omsluit Lear.

Lees ook:

Liefde op bestelling in 20.000 variaties en met een flinke dosis publieksparticipatie

Wat zou het publiek liever willen? A: een verboden liefde, of B: een blauwtje lopen? In de Paradevoorstelling ‘Alles wat liefde is’ mogen de toeschouwers zelf kiezen. Regisseur Charli Chung is zelf van plan om deze zomer grenzeloos verliefd te worden.