Er is heel veel waarvoor Nederland maestro Kenneth Montgomery dankbaar moet zijn

Hij mijmerde zelf al over het einde van zijn carrière als dirigent. Toch kwam het overlijden van Kenneth Montgomery onverwacht.

Een van de meest geliefde en goedmoedige dirigenten van Nederland is overleden. Kenneth Montgomery (Belfast, 1943) stierf zondag onverwacht op 79-jarige leeftijd. Zijn echtgenoot Jan van Dooren maakte het overlijden maandagochtend bekend, en schreef: ‘Kenneth kampte de laatste tijd met een broze gezondheid, en overleed gisteravond vredig in zijn slaap. Meer dan 40 jaar was hij mijn soulmate, mijn partner in crime, al 21 jaar mijn echtgenoot, en mijn vriend voor altijd’.

Heel toevallig zond NPO Klassiek zaterdagavond Montgomery’s laatste optreden als dirigent uit. In Den Haag leidde hij in januari van dit jaar voorstellingen van Haydns opera L’isola disabitata met het Orkest van de Achttiende Eeuw en de studenten van de Dutch National Opera Academy. In een interview met Trouw over die productie mijmerde hij al over het einde van zijn dirigentencarrière. Het lopen ging steeds moeilijker.

Emoties

Tijdens het interview had Montgomery soms grote moeite om zijn emoties te bedwingen. Hij begon te vertellen over een concert dat in de 18de eeuw in Londen georganiseerd was door componisten Händel, Gluck en Galuppi. “Wat zou ik daar graag bij zijn geweest”, zei hij toen, waarna hij zijn tranen de vrije loop liet. Dat vertelde misschien iets over zijn eigen lange muziekgeschiedenis en het besef dat die voorbij was, maar het vertelde zeker ook iets over Montgomery’s voorliefde voor dat bijzondere tijdsgewricht. Zijn kennis over de 18de-eeuwse muziek was groot, en steeds ontdekte hij weer iets nieuws.

Vijftig jaar lang heeft Montgomery een stempel gedrukt op het Nederlandse muziekleven. Hij had in Londen gestudeerd bij Sir Adrian Boult, en bekwaamde zich verder bij onder anderen John Pritchard en Sergiu Celibidache. Hij debuteerde bij het festival van Glyndebourne en leerde daar de opera’s van Cavalli kennen. Met Cavalli’s Ormindo maakte hij vervolgens in 1970 zijn debuut bij de De Nationale Opera. Daar liet hij al gauw de omstreden Cavalli-bewerkingen van Raymond Leppard los, en maakte zijn eigen kritische edities van de partituren. Zijn voorliefde voor de 18de eeuw is daar begonnen.

In 1975 werd Montgomery benoemd tot chef-dirigent van het Omroep Orkest (Radio Symfonie Orkest) en later ook van het Groot Omroepkoor. Tien jaar later werd hij artistiek directeur en chef-dirigent van de Opera van Noord-Ierland en dirigeerde hij vaak bij de Santa Fe Opera, waar hij ook even interim-muziekdirecteur was.

Erfenis

In de laatste jaren van zijn leven was Montgomery nauw verbonden aan het Orkest van de Achttiende Eeuw, dat na de dood van oprichter Frans Brüggen verweesd was achter gebleven. Hij bewaakte daar de erfenis van Brüggen op een grootse manier en dirigeerde in 2017 een spectaculaire uitvoering van Mozarts La clemenza di Tito. In de ZaterdagMatinee leidde hij in 1987 Rossini’s Tancredi, de opera waarmee sopraan Nelly Miricioiù toen definitief doorbrak als belcanto-zangeres.

Er is zoveel waarvoor Nederland Montgomery dankbaar moet zijn. Zo gaf hij les aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag, en heel wat jonge dirigenten hebben hun carrière mede aan hem te danken. Ondanks zijn broze gezondheid dirigeerde hij tijdens die laatste voorstellingen van Haydn in januari met een verbluffende energie en helderheid. Trouw schreef over die voorstelling: ‘Met precies de goede toets leidde hij orkest en zangers door deze originele partituur. Wat Montgomery in de orkestraal begeleide recitatieven voor elkaar kreeg, was geniaal. Zo klonk dit vergeten tussendoortje als een heus meesterwerk’.

Er waren nog plannen voor een heus afscheidsconcert met het Orkest van de Achttiende Eeuw rondom Montgomery’s 80ste verjaardag in oktober.

Lees ook:

Eerherstel voor ‘mindere’ Mozart

Ik neem mijn hoed met diep respect af voor Kenneth Montgomery, die hier schier onopvallend de ware hoofdrol voor zich opeiste.