Er is alles aan gedacht

Een jaar of dertig geleden hoorde ik in een tv-programma iemand zich afvragen ‘of alles aan gedacht was’. Curieuze fout, dacht ik toen, en ik krabbelde de zin haastig op een papiertje. Destijds stond het internet nog in de kinderschoenen, dus ik had vrijwel geen mogelijkheden om na te gaan of zo’n fout vaker voorkwam. Ik stopte het papiertje weg en dacht er verder niet over na.

Nu vind ik dat papiertje terug, en ik denk: zouden meer mensen dat zeggen? Tegenwoordig kun je daarvoor het hele internet raadplegen. En wat blijkt? Het komt inderdaad voor, zij het sporadisch. Google zegt wel dat er meer dan 30.000 vindplaatsen zijn, maar blijkbaar zijn dat allemaal kopieën, want als je bladert in de resultaten zie je dat het er maar twaalf zijn, en zelfs daar zitten nog dubbele bij.

Extra dimensie aan de fout

Een marginaal verschijnsel dus, maar wel mooie voorbeelden. Naast ‘een zalige douche waar alles aan gedacht is’ heb je ook ‘Er is werkelijk aan alles aan gedacht’, wat nog een extra dimensie aan de fout geeft. En naast ‘alles aan gedacht’ heb je ook ‘alles over nagedacht’ en zelfs ‘alles op gerekend’.

Waarom zeggen mensen dit soms? Ik denk dat het ligt aan de zogeheten R-vorm van ‘alles’. Een paar voornaamwoorden, zoals ‘het’, ‘dit’, ‘dat’, ‘wat’, hebben ook een vorm waar de letter ‘r’ in zit, en dat je voor aan een voorzetsel kunt plakken. ‘Aan het’ wordt ‘eraan’, ‘aan dit’ ‘hieraan’, ‘aan dat’ ‘daaraan’ en ‘aan wat’ wordt ‘waaraan’.

Enigszins afwijkend zijn twee onbepaalde voornaamwoorden, ‘iets’ en ‘alles’. ‘Aan iets’ wordt ‘ergens aan’ en ‘aan alles’ wordt ‘overal aan’. Die twee ‘R-vormen’ hebben de ‘r’ niet op het eind, en ze plakken ook niet echt aan het voorzetsel vast.

‘Overal aan’ is dus een beetje een gekke omvorming van ‘aan alles’. Iemand die ‘alles aan’ zegt past die omvorming maar half toe. Wel de plaats, niet de vorm.