Enorm had aanvankelijk helemaal niet zo’n positieve betekenis

Zoals woensdag in de taalrubriek stond, wordt in de Engelstalige kinderboeken van Roald Dahl het woord dik (fat) inclusiviteitshalve vervangen door enorm (enormous). Enorm betekent ‘erg groot’ en kan verwijzen naar allerlei dimensies: breedte, dikte, lengte. Enorm is dus een vagere maataanduiding dan dik. Vervaging is een beproefde manier om iets te verhullen. Vanuit dat perspectief is enorm dan ook een eufemisme voor dik. Op vergelijkbaar vage wijze worden dikke mensen trouwens ook weleens groot genoemd.

Toen enorm zijn entree in het Nederlands maakte, had het woord een veel negatievere lading dan nu. Het werd vooral gebruikt in verband met handelingen die in strijd waren (zijn) met de groepsmoraal, zoals misdaad en prostitutie, en betekende ‘van zeer ernstige aard’ of ‘buitensporig’. Er is in literatuur uit die tijd bijvoorbeeld sprake van ‘enorme hoereryen’ en ‘enorme delicten’.

Positieve bijklank

Pas later raakte ‘enorm’ in zwang ter typering van dimensies en werd dit woord courant ter omschrijving van iets van zeer grote afmetingen. Het oude esthetische standpunt dat wat groot is ook mooi is, hielp er ongetwijfeld aan mee dat enorm een positieve bijklank kreeg.

Het Nederlands heeft het woord rond 1500 in de betekenis ontleend aan het Frans, waarin het bijvoeglijk naamwoord énorme destijds net als nu ‘bijzonder groot’ betekende. Dat Franse woord gaat terug op het gelijkbetekenende woord enormis in het Latijn. Als je dat woord ontleedt, dan blijkt het te zijn gevormd van het voorvoegsel ex- (uit) en norma, dat letterlijk winkelhaak betekent en figuurlijk werd gebruikt in de betekenis regel, richtlijn of voorschrift. De letterlijke betekenis van enorm is dus ‘van de regel afwijkend’. In die letterlijke betekenis verschilt enormis niet eens zo heel sterk van het middeleeuws Latijnse woord anormalis (‘weg van de regel of norm’), dat ten grondslag ligt aan ons woord abnormaal.