In memoriamEnnio Morricone (1928-2020)
Ennio Morricone, maestro van de spaghettiwestern tegen wil en dank
Ennio Morricone, die zondagnacht overleed, ergerde zich eraan dat mensen hem vooral met westerns associeerden. Nu gaat hij de geschiedenis in als een enorm veelzijdige componist.
Een krakende deur, een piepende waterpomp en een krijtje dat krast op een schoolbord – het zijn de eerste klanken van ‘Once Upon a Time in the West’ (1968). De openingsscène van de film bevat nauwelijks tekst en helemaal geen muziek. Pas na twaalf minuten klinkt voor het eerst de – inmiddels iconische – galmende mondharmonica.
Toch drukte de Italiaanse filmcomponist Ennio Morricone vanaf de eerste minuut zijn stempel op de spaghettiwestern. Hij componeerde ieder geluid, van een rondzoemende vlieg en een tikkende telegraaf tot waterdruppels die op een hoed vallen. Het maakte allemaal deel uit van het orkest waarmee hij de toon zette.
Zondagnacht overleed Morricone op 91-jarige leeftijd in een ziekenhuis na een val. Toen het nieuws maandag bekend werd, stroomden de reacties al snel binnen. “Niemand komt boven Morricone uit”, zei regisseur Martin Koolhoven tegen persbureau ANP. Hij was een ‘icoon, en iconen zijn voor altijd’, zei collega-filmcomponist Hans Zimmer tegen de BBC. Ook de premier van Italië, Giuseppe Conte, deed een duit in het zakje: “Hij schreef onvergetelijke noten die de muziek- en filmgeschiedenis in zullen gaan”.
Morricone werd in 1928 in Rome geboren. Hij begon al op zesjarige leeftijd met componeren. Zijn vader, die trompettist was, moedigde hem aan zijn talent te ontwikkelen. Op zijn twaalfde ging Morricone naar het conservatorium, waar hij een opleiding van vier jaar in zes maanden voltooide. In de loop van zijn carrière maakte Morricone muziek voor radio, theater, televisie en concertzalen. Ook werkte hij met zangers als Joan Baez, Paul Anka en Andrea Bocelli. Maar vanaf het begin van de jaren zestig werd hij vooral bekend als filmcomponist.
In 2016 won hij een Oscar voor de soundtrack van Quentin Tarantino’s ‘The Hateful Eight’. In 2007 had hij al een Oscar ontvangen voor zijn gehele oeuvre, dat honderden films beslaat. Zijn beroemdste deuntjes zijn bijna universeel bekend, mede dankzij hommages in tv-series als ‘The Simpsons’ en ‘The Sopranos’.
Die deuntjes komen allemaal uit Morricones soundtracks voor de spaghettiwesterns van regisseur Sergio Leone, die hij al vanaf de basisschool kende. Het allerbekendst is het riedeltje met twee afwisselende noten uit ‘The Good, the Bad and the Ugly’ (1966), geïnspireerd op het gehuil van een coyote. Afhankelijk van welke hoofdpersoon in beeld is, wordt het thema vertolkt door een fluit, een ocarina (een oud blaasinstrument) of een menselijke stem. Dergelijke details in de muziek complementeren de close-ups die de films kenmerken. Ook typerend is de veelzijdigheid van de muziek, die het ene moment een intense spanning en het volgende een romantische nostalgie oproept.
Zelf vond Morricone het niet altijd prettig dat hij zo sterk met Leones films werd geassocieerd. “Slechts acht procent van mijn filmcomposities waren voor westerns, maar dat is wat iedereen onthoudt”, zei hij in 2015 tegen het Britse Channel 4 News. “Soms raak ik geïrriteerd, want ik heb voor heel veel soorten films gecomponeerd.”
In de jaren tachtig maakte hij muziek voor onder meer ‘The Mission’ (met Jeremy Irons, Liam Neeson en Robert De Niro) en ‘The Untouchables’ (met Kevin Costner, Sean Connery en eveneens De Niro). Hoewel hij een grote naam werd in Hollywood, leerde hij geen Engels en maakte hij al zijn filmmuziek vanuit Rome.
Wel reisde hij de wereld rond om zijn filmmuziek met een orkest op te voeren in concertzalen. Zo stond hij in 2015 in de Amsterdamse Ziggo Dome en in 2017, op 88-jarige leeftijd, in het Rotterdamse Ahoy.
Oscarnominaties
Nadat hij naam had gemaakt met spaghettiwesterns, maar voordat hij zijn eerste Oscar won, ontving Ennio Morricone Oscarnominaties voor deze vijf films.
‘Days of Heaven’ (1978)
De serene strijkers en blazers in deze film zijn een oase van rust vergeleken met de drukke muziek die hij componeerde voor Sergio Leone’s westerns.
‘The Mission’ (1986)
Voor deze film over een jezuïetenpriester in het Zuid-Amerikaanse oerwoud combineerde de componist panfluit met Europese instrumenten.
‘The Untouchables’ (1987)
Strijkers voeren de spanning hoog op gedurende de climax van de film, waarin een kinderwagen met dreumes luid bonkend in slowmotion de trap af dendert tijdens een schietpartij op de trappen van Chicago Union Station.
‘Bugsy’ (1991)
Morricone’s muziek in Bugsy is onheilspellend, en daarmee passend voor een film over een onberekenbare gangster die zichzelf langzaam maar zeker in onoverkomelijke nesten werkt.
‘Malèna’ (2000)
Als cinematografisch indrukwekkend romantisch drama doet Malèna denken aan Days of Heaven. Deze film heeft dan ook een van Morricones kalmerendste soundtracks sinds 1979.
Lees ook:
Ennio Morricone (1928-2020), de Hollywoodster die niet van glamour hield
Het heengaan van componist en muzikant Ennio Morricone (91) beroert heel wat Italianen, op wie hij diepe indruk heeft gemaakt. Morricone stierf bij het ochtendgloren, in een Romeins ziekenhuis, nadat hij kort geleden thuis was gevallen en zijn dijbeen brak.
De hogere Oscarkunst van señor Iñárritu
De regisseur Alejandro González Iñárritu ging er net als vorig jaar vandoor met een Oscar. Wat is de gave van deze Mexicaan?
