Een verjongingskuur voor Bruckner van een krasse tachtigjarige

Werd er gezongen op het 800ste concert van Hartmut Haenchen met het Nederlands Philharmonisch Orkest? Zeker wel, en hoe! Nadat Haenchen de oorkonde had gekregen waarop officieel stond dat hij was benoemd tot eredirigent van het orkest, kondigde orkestdirecteur Rob Streevelaar aan dat de maestro anderhalf uur later 80 jaar zou worden en dat het orkest dat niet zomaar wilde laten voorbijgaan. Aangevoerd door concertmeester Ionel Manciu barstte het orkest los in een knotsgekke compilatie van Wagners Ring des Nibelungen en Mahlers Vierde symfonie. Dat bleek een prelude naar een glorieus Lang zal hij leven, door orkestleden en het publiek in de zaal uit volle borst meegezongen.

De relatie tussen Haenchen en het orkest waarvan hij zestien jaar chef-dirigent was moge niet altijd even soepeltjes zijn geweest, op deze avond was dat allemaal vergeven en vergeten, en bereidde het orkest Haenchen de eer die hem toekomt. Streevelaar zei in zijn toespraak nog maar eens een keer dat Haenchen voor het orkest van onschatbare waarde was geweest. Hij noemde Haenchen een ware muzikale bouwmeester, met oog voor detail.

“Je bent geen voorbijganger geweest, je hoort hier thuis. En het was voor ons deze week duidelijk dat jij dat ook voelt. Deze titel is een erkenning en een belofte dat je hier de komende jaren terugkeert. Het is tekenend dat je eerste optreden als eredirigent met ons in Dresden zal zijn.” Op 21 mei van dit jaar is het NedPhO te gast op de Dresdner Musikfestspiele waar ze net als afgelopen maandag Bruckners Zevende symfonie zullen spelen.

Het toverwoord om Bruckner te dirigeren: geduld

Haenchen was de avond begonnen met een inleiding, precies zoals zijn opvolger Lorenzo Viotti dat altijd doet. Hij vertelde mooi over de samenhang van het programma dat hij zou gaan dirigeren. En hij had ooit aan een van zijn leraren gevraagd wat er nodig was om Bruckner te kunnen dirigeren. Hij had als antwoord gekregen: geduld.

Het DNA van Haenchen slingert zich als het ware nog steeds door de orkestgelederen. Het jubileumconcert opende met de ouverture tot Wagners Tristan und Isolde en meteen lag het Haenchen-patina weer over het orkest heen. Dat het NedPhO op zo’n kolossale manier Wagner kan spelen, heeft het aan Haenchen te danken, die ontelbare malen Wagner-partituren op de lessenaar zette. Niet in de laatste plaats de complete Ring des Nibelungen, die hij vijftien jaar lang met tussenpozen dirigeerde.

De ouverture bouwde hij machtig mooi op naar de steeds maar uitgestelde climax. Daarna klonk de Nederlandse première van Thomas Larchers Time – Three movements for orchestra. Haenchen heeft altijd veel opgehad met hedendaagse muziek, meteen vanaf het begin. Zo is een van zijn andere hoogtepunten de interpretatie van Zimmermanns Die Soldaten. Daarin verschilt hij dus behoorlijk van Viotti, die ook in het nieuwe NedPhO-seizoen geen enkel ‘nieuw’ stuk zal dirigeren.

De compositie van Larcher was een spectaculaire en virtuoze rit, met geroffel op hangend papier van verschillende dikten, en met een opvallende pianopartij erin. En de Zevende symfonie van Bruckner kreeg de Haenchen-behandeling. Dat betekende in eerste instantie tempo, geen getreuzel. Volgens de dirigent zijn we de muziek van Bruckner veel te langzaam gaan spelen. En dus was het precies in een uurtje gepiept, gemiddeld tien minuten sneller dan Haenchens collega’s. Een zeer geslaagde verjongingskuur, en dat uitgerekend van een 80-jarige.