Een koele constatering over warme temperaturen

Nu de discussie rond de warme temperaturen in de taalrubriek van een week geleden een beetje is afgekoeld, kom ik toch nog een keer op de kwestie terug. Ik heb sindsdien nog met enkele critici verder gecorrespondeerd, en ik denk dat de kou wel enigszins uit de lucht is.

Een lezer (niet een van de critici) suggereerde mij trouwens al eerder om er ofwel maar het zwijgen toe te doen, ofwel de critici gelijk te geven. Zo eindigden in zijn familie de verjaardagsfeestjes meestal, die zich kenmerkten door vaak hoog oplopende discussies. Ik weet niet of ik die oplossing in zijn algemeenheid toejuich, maar ik ga een eindje mee in die tweede suggestie. Er zit ergens een gelijk in die kritiek, maar naar mijn idee onvoldoende om hem in alle gevallen te rechtvaardigen.

Een temperatuur van een hoge temperatuur

Als je ervan uitgaat dat het woord ‘warm’ betekent ‘van een hoge temperatuur’, dan is een ‘warme temperatuur’ pleonastisch. De betekenis is dan ‘een temperatuur van een hoge temperatuur’. Nog iets verder doorgetrokken: als je met ‘warm’ alleen bedoelt dat de temperatuur hoog is, moet je het niet over ‘warme temperatuur’ hebben.

De betekenis van het woord ‘warm’ lijkt echter niet noodzakelijk beperkt tot de natuurkundige karakterisering van de hoogte van de temperatuur. Je kunt best zeggen dat een bepaalde temperatuur ‘warm aanvoelt’, en niet dat de temperatuur ‘hoog aanvoelt’. Ook is er niets tegen op de constatering dat 13 graden (een temperatuur) best warm is in een bepaald jaargetijde. Daar ging het oorspronkelijke stukje over dat de aanleiding tot de commotie vormde.

Kritiek op ‘warme temperatuur’ kan dus terecht zijn, als iemand met ‘warm’ alleen ‘hoog’ bedoelt. In dat opzicht hebben de critici gelijk. In de gevallen waarin iemand met ‘warm’ de ervaring van warmte bedoelt (‘warm aanvoelend’), is de kritiek echter onterecht. Dan hebben de critici ongelijk.

Peter-Arno Coppen en Ton den Boon helderen grammaticale geschillen, etymologische enigma’s en andere taaltwijfels voor u op. Ook een taalvraag? Mail peter-arno.coppen@ru.nl of tdb@taalbank.nl.