Een (ei)land omsingelen kan blijkbaar ook vanuit de lucht

Vroeger heette het aanleggen van verdedigingswerken rond een stad of een versterkte plaats, zoals stadswallen, grachten en singels, soms omsingelen. Die defensieve betekenis heeft dit werkwoord allang niet meer. Als we omsingelen nu in de media aantreffen, zoals afgelopen weekend in berichten over militaire oefeningen van China bij Taiwan, bestaat er geen enkele twijfel over dat het om een daad van agressie gaat. Omsingelen verwijst al geruime tijd vrijwel uitsluitend naar het geheel of grotendeels omsluiten van een stad of land, soms ook een persoon of groep personen, met een vijandig doel: als voorbereiding op of onderdeel van een aanval of om ontsnapping te voorkomen.

Zo’n omsingeling kan te land, ter zee en – om een lezersvraag te beantwoorden – ook in de lucht plaatsvinden. Althans, dat laatste valt op te maken uit een recent krantenbericht waarin sprake was van een ‘complete omsingeling van Taiwan door schepen en vliegtuigen’. Ook in Engelstalige bronnen werden de recente marine- en luchtmachtoefeningen rond Taiwan als encirclement (omsingeling) aangeduid, dus kennelijk kun je een gebied in de tang nemen door er met gevechtsvliegtuigen omheen te patrouilleren.

Een specifieke militaire term van het type luchtmachtomsingeling, de mogelijke pendant van maritieme omsingeling, is er evenwel nog niet.

Omsingelen is gevormd met singel, dat via het Oudfranse woord single teruggaat op het Latijnse woord cingula of cingulum (gordel). In het Oudfrans raakte single, dat aanvankelijk letterlijk gordel of buikriem betekende, figuurlijk in gebruik ter aanduiding van een omheining of een dergelijke kringvormige afscheiding. Hieraan ontleende het Nederlands behalve het woord omsingelen (in de brede zin: omringen, omsluiten) ook het woord singel, onder meer in de verouderde betekenis ringmuur en de hedendaagse betekenis gracht om een stad.