Een avondje zware tv: wat mensen allemaal van elkaar verduren

Zo, ik ga het niet hebben over het Musical Awards Gala 2023. Te licht, en het is zo niet mijn genre dat ik vrees alleen maar te klagen. Het alternatief was wel het andere uiterste: twee programma’s die uitdrukkelijk lieten weten dat ik Mind Korrelatie kon bellen als ik het moeilijk had.

De bal in m’n maag kwam inderdaad spontaan toen ik Nadia Moussaids nieuwe programma Nadia (VPRO) eens bekeek. Ze deed het ontspannen en met kennis van zaken. Maar haar format van een klein uur over één onderwerp praten, met gewone mensen, is even verfrissend als onheilspellend. Het publiek weet niet waarover de discussie zal gaan.

Als Moussaid ‘Ik ben mishandeld door mijn man’ noemt, weet je dat er geen ontsnappen aan is. “Een op de vijf vrouwen wordt geslagen door haar man. Er kunnen hier dus slachtoffers zijn”, zegt ze bezwerend de zaal inkijkend. En ja hoor, halverwege staat een dame op die bekent ook in zo’n trekkende, schadelijke relatie te hebben gezeten.

Knap dat ook plegers hun verhaal durven vertellen

Het was knap, dat twee mannen hun verhaal als pleger op het podium durfden vertellen. Knap, dat twee vrouwen hun mishandelingsverhaal deden. Knap dat ze naast elkaar zaten. Je wilde horen hoe ze zich door alle stadia heen hadden geworsteld, tot de vlucht of arrestatie aan toe.

Een deskundige gaf daarnaast feiten en perspectief, en er was een vrouw die zich sinds de moord op haar zus inzet voor oplossingen. Zoek eerst bescherming, zeg dan pas dat je hem verlaat. Het geheel was loodzwaar maar verzorgd, en trok maandag dik een half miljoen kijkers. Misschien heeft Nadia het wel goed gezien en zijn mensen echt toe aan iets minder vluchtigs.

Zwaar is ook niet altijd te zwaar. De documentaire Puinhoop (KRO-NCRV) van filmmaker Allard Detiger was net zo beklemmend en toch bleef ik ademloos kijken.

Deze zachte man groeide op met een moeder met borderline. Dat werd niet uitgelegd, wel toonde hij dat de wereld altijd om haar draaide en haar grenzeloze stemmingen. Vijfentwintig verwijtende, smekende voicemails per dag was niks. De mensen joeg ze van zich weg, de spullen bleven tenminste. Haar huis was dus dat van een hoarder, vol ‘fakking kutzooi’ tot aan zijn middel, laat Detiger zien op film. Vriendjes van vroeger hadden los van elkaar de droom gehad dat ze dat huis gingen opruimen, vertelde een van hen.

Oud en blind wordend scheldt ze hem de huid vol

Je zou je schamen om zoveel vuile was buiten te zetten. Hij filmde juist om het contact met haar aan te kunnen, tien jaar lang. Want oud en blind wordend scheldt ze hem de huid vol. “Mijn zoon doet niks! Hij komt nooit! Klootzak.”

De camera is een buffer en gaf een doel. ‘Het was een kutdag, maar er zit vast wel een goede scène in’, dacht hij dan. Dromerige, mooie scènes onder water symboliseren het verzuipen, de woede, de beklemming en de vrede die hij ervaart. “Het maken van Puinhoop gaf me een uitweg van de ‘puinhoop’ in mijn leven”, zei hij tegen KRO-NCRV.

Maar blijft hij niet veel te lang aardig tegen die uitkafferende vrouw? Therapeuten en tennisleraar vertellen over zijn jeugd met die veeleisende moeder wier goedkeuring hij steeds zocht. De moeder bij wie hij nog steeds al zijn eigen grenzen opzijzet. Het maakt nieuwsgierig naar hoe erg hij erdoor beschadigd is, maar de diepte van zijn trauma blijft verborgen. Genoeg vuile was voor nu.

Vijf keer per week schrijven Maaike Bos en Renate van der Bas columns over televisie.