ReportageKapsalontheater
Een absurd tafereel: de geknipte krullen vliegen in het rond terwijl het Concertgebouworkest speelt
Theaters en concertzalen openden eenmalig de deuren als ‘kapsalon’, musea werden 'sportscholen’. Ludiek protest uit noodzaak.
Wat nou als ME-troepen straks De Kleine Komedie in Amsterdam komen ontruimen? Cabaretier Bert Visscher is niet bang. “We hebben een waterkanon”, grapt hij bij de ingang van het theater. Zijn collega Jochem Myjer laat zich evenmin intimideren. “Ik heb bruine band judo.” Ze adviseren het publiek om vooraf goed te kijken waar de nooduitgangen zitten.
Na twee jaar is de culturele sector woensdag massaal in verzet gekomen tegen de langdurige coronasluiting. Onder de noemer ‘Theater Kapsalon’ zijn overal zalen opengegooid. Kappers mogen immers wél open. En dus kunnen bezoekers deze woensdag op veel podia hun haar laten knippen, terwijl artiesten optreden voor de geknipten en de ‘wachtenden’ in de zaal. Eén dagje rebellie, als signaal aan Den Haag.
Aanvankelijk zouden er zeventig theaters meedoen, maar in Emmeloord, Apeldoorn en Nijmegen haakte een handvol instellingen af omdat burgemeesters dreigden met handhaving. Het Delftse Rietveld Theater kreeg ’s ochtends boa’s aan de deur en verplaatste de actie daarom naar online. Theater Walhalla in Rotterdam staakte de voorstellingen halverwege na waarschuwingen.
'Het zal wel loslopen’
Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam had ook handhaving aangekondigd. Maar komiek Diederik Ebbinge, initiatiefnemer van het protest, verwacht geen problemen. “De gemeente belde me dinsdag met lichte tegenzin op”, zegt hij in de Kleine Komedie, het hoofdkwartier van het protest. “Ze moesten officieel handhaven, zeiden ze, maar vooral omdat Den Haag dat wilde. Het zal dus wel loslopen.”
Hij krijgt gelijk: de Kleine Komedie ontvangt een waarschuwing, maar een ingreep blijft uit. Het hele programma gaat door. Er treden grote namen op, zoals Claudia de Breij, Brigitte Kaandorp, Youp van ’t Hek en Yentl en De Boer. Op het podium worden steeds drie klanten tegelijk geknipt. Knippen kost een tientje, maar omdat het pinapparaat weigert, is het gratis.
De eerste artiest die tussen de kappers – vrijwillige professionals – optreedt, is Freek de Jonge. Hij beschrijft de culturele lockdown met dezelfde woorden die zangeres Anouk dit weekend gebruikte voor The Voice of Holland: ‘Wat een pleuriszooi, heel verdrietig’. En hij vervolgt met de scherpe observatie: “Anouk is trouwens óók naar de kapper geweest.”
Psychisch uitgeput door de lockdown
Een paar kilometer verderop rebelleert het Concertgebouw dapper mee. “We willen een statement maken dat je de culturele sector niet kunt blijven achterstellen”, zegt directeur Simon Reinink. “Toen Nederland in december op slot ging, hadden we daar alle begrip voor. Maar nu de druk op de zorg lijkt mee te vallen, geeft het geen pas om ons nog langer gesloten te houden. Nederlanders raken psychisch uitgeput door de lockdown. Dat moet je niet onderschatten.”
De twintigers Bram Verhulst en zijn vriendin Aniek van Gils behoren tot de gelukkigen die een knipbeurt krijgen in het Concertgebouw. “Vlak voor kerst hebben we elkaars haar voor het laatst geknipt”, zegt zij. “Het is wel weer eens nodig.” Ze draagt de cultuur een warm hart toe. “De sector lijkt een beetje vergeten. Ze zouden op z’n minst enig perspectief moeten krijgen.” Haar vriend beaamt dat: “We staan er volledig achter dat ze nu een vuist maken. In theaters en concertzalen is veel meer mogelijk dan wordt gesuggereerd.”
Terwijl het Koninklijk Concertgebouworkest begint te repeteren aan de Tweede symfonie van Charles Ives, neemt het stel plaats in de kappersstoelen op het podium. De eerste hoornklanken zijn nog nauwelijks opgestegen, of de krullen vliegen al in het rond. Vlak achter de kappers staat dirigente Susanna Mälkki sierlijk te gesticuleren en te roepen dat het orkest meer ‘pa-ra-dííí-da’ moet spelen, of meer ‘rrrrrám-pa-dam’. Een absurd tafereel. Ook de musici kijken hun ogen uit.
Yoga bij de kunstwerken
Veel bioscopen en musea sloten zich woensdag bij de actie aan. Musea openden bijvoorbeeld eenmalig de deuren als ‘sportschool’. Het Kröller-Müller hield yogasessies met zicht op kunstwerken van de Belgische beeldhouwer Panamarenko.
Staatssecretaris Gunay Uslu van cultuur liet weten dat ze begrip heeft voor de noodkreet van de sector, maar ze wil niet overhaasten. Dinsdag volgt een nieuwe weging. “De opening van de samenleving moet stap voor stap gaan”, schrijft ze op Twitter. “Cultuur staat daarbij hoog op de agenda.”
Cultuur kan volgens taskforce altijd open blijven
‘Open de poorten: cultuur in tijden van corona’, zo heet het herstelplan voor de culturele sector dat woensdag verscheen. Het plan is afkomstig van een taskforce waarin culturele instellingen zich hebben verenigd. De belangrijkste boodschap: theaters, bioscopen, concertzalen en musea kunnen veilig open met mondkapjes, anderhalve meter afstand en het coronatoegangsbewijs.
De taskforce wil een geleidelijke opening vanaf 26 januari. Het beleid moet ook voorspelbaarder worden. Daar is een schema voor opgesteld met vier risiconiveaus. Bij groen is er niets aan de hand, bij rood is er ernstige druk op de zorg. Nu zitten we in oranje. In alle scenario’s kan de cultuur open blijven, alleen zijn de maatregelen bij groter gevaar strenger.
Verder heeft de sector volgens de taskforce een herstelplan nodig. Tot dusver is maar grofweg de helft van de inkomstenderving vergoed via steunmaatregelen. En juist bij de kwetsbare zzp’ers is dat steungeld nauwelijks terechtgekomen.
Lees ook: Cultuursector voelt zich (weer) gepasseerd bij versoepeling lockdown
Theaters, bioscopen en musea blijven nog minstens tien dagen dicht. Vanuit de cultuur klinkt protest, het gonst en het gist, maar maakt de sector ook een vuist tegen het coronabeleid?
