Een aardverschuiving op het yuppenterras: de QR-code heeft het café overgenomen

Een paar weken geleden bevond ik me middenin een pub crawl. Meer specifiek bevond ik me middenin een pub crawl die onderdeel was van een vrijgezellenfeest. Oké: ik bevond me in de pub crawl van een vrijgezellenfeest in Amsterdam-Zuid. Ik was op ­bezoek in het land van ossenworst en Chardonnay: het land waar ik vandaan kom en waar ik om de zoveel tijd toch altijd weer even mijn gezicht laat zien.

Er was wel iets veranderd in dat land. Bij het eerste café dacht ik nog dat het een anomalie was, een geintje van de manager, een experiment. Maar toen het er bij het tweede en derde café hetzelfde aan toe ging, wist ik: dit is een landsbrede verandering. Een aardverschuiving op het yuppenterras.

Hoera voor de technologie

Waar je voorheen in mijn thuisland tien, twintig minuten moest wachten tot de chagrijnige serveerster je voorspelbare bestelling kwam opnemen, diende je die nu zelf in via een QR-code. Zo werden er vanaf onze tafel herhaaldelijk twaalf chardo’s met de ­iPhone naar de bar verzonden en direct ­betaald, om de glazen nog geen 5 minuten later op ons af te zien komen. Proost op het bruidspaar, hoera voor de technologie.

Bij het tweede café zat een stel dat minder enthousiast was over de QR-code. “Komen ze niet eens meer naar je toe, dan?”, vroeg de hoogblonde vrouw haar vriend in licht-­roze polo, starend naar het kaartje op tafel dat het systeem kort en bondig uitlegde. “Djiezus”, vond hij. “Je kan net zo goed je eigen drank meenemen. Waar slaat dit op?”

Als het om technologische veranderingen gaat, gedragen veel mensen zich als kleine kinderen die verontwaardigd zijn, omdat een stuk speelgoed waar ze toch nooit mee speelden van ze wordt afgenomen. Ineens is dat stuk speelgoed enorm belangrijk, ineens doen ze alsof ze het niet al maanden of zelfs jaren totaal vergeten waren.

Confrontatie met ons eigen gedrag

Deze reactie komt vermoedelijk vooral door de confrontatie met ons eigen gedrag. We realiseren ons dat we voorheen nogal opzagen tegen het afrekenen bij een mens in de supermarkt; dat we ons ergerden aan slome serveersters; dat we zelf ook niet altijd bijster vriendelijk waren. We zien in hoe weinig toewijding we leggen in de maatschappelijk gearrangeerde momenten van sociaal contact, hoezeer we die liever uit de weg gaan. Geconfronteerd met nieuw aanbod, schamen we ons voor de bijbehorende vraag en hoe we die we zelf hebben aangewakkerd.

QR-codes de schuld geven van sociale verloedering of het wegvallen van intermenselijk contact is zoiets als vaccinfabrikanten de schuld geven van corona. Apps en sociale media hebben asociaal gedrag en individualisme niet veroorzaakt. Dat soort sentimenten zijn onderdeel van ontwikkelingen die al decennialang gaande zijn op politiek, maatschappelijk en existentieel niveau.

Technologie slaagt er alleen steevast in die sentimenten te kapitaliseren.

Toen de serveerster met twee IJwit en een portie bitterballen verscheen bij de tafel van het stel naast ons, bleven zij ongeïnteresseerd naar hun telefoon kijken.