Domheid is er in allerlei vormen en varianten

In zijn column in de Volkskrant schreef Sander Schimmelpenninck afgelopen maandag over ‘een tekortkoming van de Nederlandse taal’, namelijk het ontbreken van een woord voor de cultivering van onwetendheid. Wat hem betreft vangt het woord domheid die betekenis niet.

Ook merkt hij op dat er in ons taalgebied een taboe rust op het benoemen van domheid. Dat zou je niet zeggen als je ziet hoeveel woorden voor dom-, dwaas- en onwetendheid er in het woordenboek staan. Die verscheidenheid aan synoniemen is juist het gevolg van de vaderlandse traditie om gretig over domkoppen, uilskuikens, ezelsveulens en nitwits te oordelen. We noemen zulke mensen (of hun gedrag) maar al te graag dom, onnozel of simpel, wat niet wil zeggen dat ze ook dom zíjn.

Nou staat het iedereen vrij om onze woordenschat uit te breiden met nóg een woord voor dom of domheid. Zeker als het gaat om het vullen van (vermeende) hiaten in de taal is dat nuttig. Zo kan met behulp van het Griekse woord moros (dom-, dwaasheid) morolatrie (verering van domheid) worden gevormd, of moromanie (overdreven voorliefde voor domheid).

Verrundering

De door Schimmelpenninck gesignaleerde ‘cultuur waarin een gebrek aan interesse iets is om trots op te zijn’ is overigens allesbehalve nieuw. In Lof der zotheid nam Erasmus die ‘bullshitcultuur’ al op de hak. En ook later werd regelmatig geschreven over de ‘verrundering’ van het volk als gevolg van geestelijke luiheid en aversie tegen feiten en kennisverwerving.

Voor gecultiveerde dom- en onwetendheid beschikken we vooralsnog over woorden als onbenulligheid, stompzinnigheid en stupiditeit, al worden die ook voor andere vormen van domheid gebruikt. In de praktijk is het nu eenmaal lastig om gecultiveerde domheid – die in de beste kringen voorkomt – scherp te onderscheiden van andere vormen van domheid zoals domheid door gebrek aan scholing, door vooringenomenheid of door een kokervisie.