Cultureel erfgoed
Dochter van Ingrid Jonker ontsteld over Haagse expositie. ‘Mijn moeders documenten zijn van mij en van Zuid-Afrika’
De tentoonstelling van personalia van de overleden dichter Ingrid Jonker in het Literatuurmuseum in Den Haag rijt in Zuid-Afrika een oude wond open. Jonkers dochter Simone probeert de bezittingen al jaren terug te halen.
In Den Haag zal vanaf zaterdag een kleine collectie van persoonlijke bezittingen van Ingrid Jonker te zien zijn. In vijf vitrines stelt het Literatuurmuseum foto’s, brieven, aantekenboekjes, agenda’s en boeken van de in 1965 overleden Zuid-Afrikaanse dichteres tentoon – tot ontsteltenis van haar dochter Simone.
Zonder Simone’s medeweten en instemming werden de bezittingen – 22 jaar geleden – door een neef in Kaapstad verkocht aan de Nederlandse dichter Gerrit Komrij. Komrij zou deze neef omgerekend zo’n 8000 euro hebben betaald. De collectie bleef tot aan de dood van Komrij, in 2012, in zijn bezit, bij hem thuis in Portugal. Vrienden van Ingrid Jonker beschuldigden hem destijds van heling van cultureel erfgoed. Dochter Simone stuurde een advocaat op Komrij af, maar zonder succes.
De biograaf van Gerrit Komrij, Arie Pos, laat namens de erfgenamen van Komrij weten dat er wat vruchteloze pogingen zijn ondernomen om de collectie terug naar Zuid-Afrika te brengen. “Gerrit heeft in zijn testament laten zetten dat de bezittingen van Jonker terug moesten naar Zuid-Afrika, maar de veiligheid en de financiële middelen konden er niet gewaarborgd worden.”
Het Literatuurmuseum in Den Haag kon de conservering daarentegen wel garanderen. Dit voorjaar, ruim een jaar na de dood van Komrij’s partner, besloten de erfgenamen om de bezittingen van Portugal naar Nederland over te brengen.
Dromen van een Jonker-centrum
Het nieuws uit Nederland heeft een oude wond opengereten bij de dochter van Ingrid Jonker – Simone Garcia Marques (64). “Ik ben haar enige erfgenaam”, laat ze weten. “Die documenten zijn rechtmatig van mij en van mijn land. Het zou het museum sieren de spullen terug te sturen.”
De directeur van het Literatuurmuseum, Aad Meinderts, heeft haar inmiddels schriftelijk verzekerd dat er in Den Haag met alle liefde zal worden omgegaan met haar moeders bezittingen – tot er in Zuid-Afrika een plek is waar ze veilig zijn. “We zouden de collectie zo afstaan, maar pas wanneer zich een instelling meldt die ’m kundig kan archiveren. Als we de collectie nu terug naar Simone sturen, bewijzen we dit stukje literaire geschiedenis geen dienst, vrees ik.”
Simone droomt van een Ingrid Jonker-centrum in Zuid-Afrika, maar het is maar de vraag of dat er ooit komt. “Zoiets kost veel geld”, laat ze weten. “Dus we hebben sponsoren nodig.”
Juridische stappen
Overigens zijn de bezittingen die in Den Haag liggen maar een klein deel van de nalatenschap van Jonker. “De rest is versnipperd over meerdere archieven”, weet directeur Meinderts. “De meeste brieven zijn nog in handen van de ontvangers.”
Het Literatuurmuseum stelt de Jonkerpersonalia tot 30 oktober open voor publiek, en zal een deel ervan digitaliseren en beschikbaar stellen voor nadere bestudering.
Ingrid Jonker won in Nederland aan bekendheid nadat Nelson Mandela in 1994, tijdens de openingsceremonie van zijn parlement, haar gedicht Die kind wat doodgeskiet is deur soldate by Nyanga voordroeg, over een zwarte baby die bij een opstand in township Nyanga in het hoofd werd geraakt door een kogel. Bij de VPRO verscheen in 2001 een documentaire over haar leven. Gerrit Komrij vertaalde een substantieel deel van haar poëzie van het Afrikaans naar het Nederlands.
Simone Garcia Marques laat weten juridische stappen te overwegen tegen de erven-Komrij en het Literatuurmuseum in Den Haag, mochten de spullen van haar moeder niet alsnog terugkeren naar Zuid-Afrika.
Lees ook:
Redding of smokkel? Hoe Gerrit Komrij een stukje Ingrid Jonker uit Zuid-Afrika griste
Zo’n twintig jaar geleden liet dichter Gerrit Komrij een koffer en een kist van Zuid-Afrika naar Portugal smokkelen. De inhoud: personalia van dichteres Ingrid Jonker. Na een bewogen reis zijn ze nu te zien in het Literatuurmuseum in Den Haag. Een reconstructie in vier etappes.
Amsterdam geeft schilderij Kandinsky terug aan erfgenamen
Roof is nooit bewezen, maar de gemeente Amsterdam geeft een in 1940 verworven Kandinsky-schilderij toch terug aan de Joodse familie Lewenstein. Herstel van onrecht moet voorop staan, vindt het stadsbestuur.
