Die giga-techbedrijven mogen echt geen voorbeeld meer zijn

Toen ik midden in een recessie afstudeerde en er tegenover de riante studieschuld niet de beloofde banen stonden om hem af te betalen, kreeg de nieuwe grotemensenwereld een wat grauwig kleurtje, financieel-economisch gezien. Dat was in die tijd voor veel mensen het geval, in veel landen. Maar er was een plek in de wereld waar het gras groen glom en de zon scheen, letterlijk en figuurlijk: in de techsector van Silicon Valley ging het fantastisch.

Google, Facebook, Apple en de bedrijven in hun kielzog groeiden tegen de economische verdrukking in. Overal waren de potjes leeg, maar daar klotste het geld tegen de plinten. Daar waren wel banen en carrières, met gratis lunch, avondeten en kinderopvang. Het werden zulke begeerde werkgevers dat er algauw een Hollywoodfilm over verscheen. In The Internship zijn Owen Wilson en Vince Vaughn ouderwetse salesmannen die zonder werk komen te zitten en zich aanmelden voor een stage bij Google. Als representanten van een voorbije periode (en een overbodig geworden generatie) worden ze getransporteerd naar de nieuwe tijd, waar ze ontspannen over de knisperende campus toeren op vrolijk gekleurde fietsjes.

Lichtend voorbeeld

In hetzelfde jaar bracht Dave Eggers zijn boek The Circle uit – veel Orwelliaanser dan The Internship, maar met een op het oog even verheugende werkplek: ‘De campus was weids en wild met Pacifische kleuren, […] zachte groene heuvels en een Calatrava-fontein’. Alles wat ons was beloofd, toen we zo hard studeerden, lag hier.

Zo’n arbeidshemel was helaas maar voor een paar gelukkigen weggelegd (Eggers: “Iedereen bij The Circle was uitverkoren, dus de genenpoel was uitzonderlijk, de hersenkracht fenomenaal”), maar voor de rest van de wereld werd Silicon Valley het lichtend voorbeeld dat ons de toekomst in zou leiden.

Inmiddels zijn we in die toekomst, en is opeens de rek uit die uitbundigheid – al maandenlang hebben de internationale media het over de tech layoffs, de ontslagrondes bij precies die gelukkige bedrijven. Alphabet (zoals Google nu heet) kondigde vorige week aan 12.000 werknemers te zullen ontslaan, Meta ontsloeg er recentelijk al 11.000, Tesla 6000 en Amazon 18.000.

Gebrekkige maatschappelijke verantwoordelijkheid

Is dit een teken dat de boel voor iedereen op instorten staat? The Economist zei geruststellend dat we nog niet hoefden te wanhopen voor de ‘Patagonia vest set’, er komt niet direct een ‘witte-boordenrecessie’ aan. De werknemers van de techbedrijven zijn gewoon heel zichtbaar: ze maken slechts een klein deel uit van de beroepsbevolking, maar een groot deel van het gesprek.

Nu we (nog) niet onrustig hoeven te worden voor de macro-gevolgen, mag dat gesprek wel wat meer gaan over de gebrekkige maatschappelijke verantwoordelijkheid van deze giga-grootverdieners. Ze gaven ons zoekmachines, disfunctionele ‘dorpspleinen’ en instant behoeftebevrediging, en namen daar onze data, onze tijd, onze aandacht, onze creativiteit en invloed op ons gedrag voor terug. Ze betalen weinig belasting, en zorgen voor relatief weinig banen (die overigens lang niet allemaal de beroemde arbeidsvoorwaarden hebben). En nu de groei vermindert – ze groeien nog steeds, alleen niet harder dan ervoor – zetten ze werknemers op straat van wie ze nog prima het salaris kunnen betalen.

Daar worden de aandeelhouders vast heel blij van, maar een voorbeeld mogen deze bedrijven echt niet meer zijn.