Deze IDFA-films moet u per se zien, volgens de recensenten van Trouw

David Byrne's American Utopia

David Byrne, voormalig voorman van new wave-band Talking Heads, is op zijn 68ste alive & kicking. Begin dit jaar trad de New Yorker met een elfkoppige band op in een reeks swingende Broadway-shows, vastgelegd door regisseur en stadsgenoot Spike Lee. Wat ‘American Utopia’ als concertfilm zo bijzonder maakt, is het engagement dat eruit spreekt. In Byrne’s droomwereld is inclusiviteit vanzelfsprekend (zie zijn band), en zijn politiegeweld en klimaat serieuze thema’s. Nieuwe protestliederen en oude Talking Heads-hits (met als apotheose ‘Road to Nowhere’) vormen samen één grote hypnotiserende muziekshow. (Belinda van de Graaf)

Anny

Anny is een toiletjuffrouw die op haar 46ste als straatprostituee gaat werken. Uit geldnood. De Tsjechische filmveterane Helena Trestikova volgde haar zestien jaar lang met de camera, van 1996 tot 2012, met als resultaat een soort ‘time lapse’-documentaire waarin je Anny langzaam ouder ziet worden in de straten van Praag. Het leven is zwaar, maar Anny weigert haar goede humeur te verliezen. Na twee scheidingen treedt ze voor de derde keer in het huwelijk. Ook leeft ze zich uit in het theater, als lid van sekswerk-ngo The Risk Free Pleasure. Een klein leven groots verbeeld. (Belinda van de Graaf)

The Earth is Blue as an Orange

Terwijl in de Oost-Oekraïense stad Krasnohorivka een oorlog woedt tussen leger en separatisten, filmt regisseuse Iryna Tsilyk het leven van Anna, haar vier kinderen, drie katten en een schildpad. Buiten glijden tanks voorbij, maar in huis wordt volop gemusiceerd en gefilmd.

Anna’s oudste dochter is toegelaten tot een universitaire filmopleiding. Aan de eerste korte film die ze maakt, over het leven in oorlogstijd, werkt de hele familie mee. Het levert een prachtig gezinsportret op over kunst als manier van overleven. Film als tegengif tegen oorlog. (Belinda van de Graaf)

Gorbachev. Heaven

Michael Gorbatsjov had een bepalende rol in het einde van de Koude Oorlog én de Sovjet-Unie. Nu 89, brengt hij zijn dagen door in een ruime villa buiten Moskou. Een kat. Een rollator. Een kokkin die hapjes en wodka aanreikt. Een televisiescherm met de huidige president, Poetin. Tegen dat decor wil Vitaly Manski in ‘Gorbachev. Heaven’ het hebben over de afwegingen destijds van de regeringsleider. Maar het blikveld van de historisch figuur is onverbiddelijk, ontroerend, verkleind: in de herfst van zijn leven houdt Gorbatsjov meer van eten, en liedjes zingen. (Remke de Lange)

The Grocer’s Son, the Mayor, the Village and the World

Deze docu van Claire Simon biedt een vermakelijke blik in een dorp in de Franse Ardèche, waar bevlogen ondernemers een streaming platform voor documentaires willen opzetten. Leuk idee. Maar of de dorpelingen – perentelers, wijnmakers – er op zitten te wachten? Simon kijkt mee bij moeizame vergaderingen, een vrolijk dorpsfeest en het bezoek van de minister van cultuur. Ondertussen ontstaat een mooi contrast tussen Apple laptops en linnen tasjes enerzijds en agrariërsstress over hagel anderzijds. (Remke de Lange)

Nemesis

Fascinerend fijn zijn de beelden die de Zwitserse Thomas Imbach voor ‘Nemesis’ jarenlang maakte vanuit zijn raam in Zürich. Het oude treinstation waar hij op uitkeek wordt afgebroken: de lege vlakte trekt fotografen en filmmakers, creatievelingen zetten er een festival neer met minigolf en rodeo. Uiteindelijk zal er een gevangenis verrijzen voor afgewezen asielzoekers. Poëtisch en grappig zijn de manipulaties met beeld, zoals versnelling, die maatschappelijke zwaarte en visuele lichtheid wonderschoon in balans houden. (Remke de Lange)

Me and the Cult Leader

Op 20 maart 1995 voerde de Japanse sekte Aum Shinrikyo tijdens spitsuur drie gifgasaanvallen uit in de metro van Tokio. Dertien mensen stierven, 6200 mensen raakten gewond. Eén van die gewonden was regisseur Atsushi Sakahara, maker van de documentaire ‘Me and the Cult Leader’. Er is toen iets kapotgemaakt in zijn lichaam want 25 jaar later heeft hij nog steeds last van het chronisch vermoeidheidssyndroom en wordt hij geteisterd door een posttraumatische stressstoornis. In de film zie je vaak dat hij z’n ogen nauwelijks open kan houden.

Wat zijn dat voor mensen, die zo’n aanval plegen, vroeg de filmmaker zich af. Wat gaat er in hun hoofd om? Een jaar onderhandelde hij met de huidige leider van de sekte - de vorige leider Shoko Asahara werd in 2018 ter dood gebracht voor de gifgasaanvallen – waarna ze elkaar eindelijk ontmoeten. Ze blijken in dezelfde regio opgegroeid. Me and the Cult Leader is het verslag van de reis die ze samen afleggen naar de Universiteit van Kyoto, waar ze los van elkaar studeerden, en uiteindelijk naar hun geboortegrond waar ze de ouder van de filmmaker ontmoeten.

Voor de duidelijkheid: deze nieuwe leider was niet betrokken bij de gifgasaanvallen. Verwacht geen spektakel of verhitte discussies. De toon van de gesprekken is uiterst kalm en ze gaan vaak over alledaagse dingen. Maar in de details schuilen vergezichten en langzaam leer je iets meer van de sekteleider kennen en snap je iets beter waarom hij ‘de wereld afzwoer’, zoals de sekte eist. (Ronald Rovers)

Lees ook:
Het varken Gunda is slimmer dan u

De Russische regisseur Victor Kossakovsky maakte met ‘Gunda’ een beeldschone film over een varken, en wist zelfs Joaquin Phoenix te verbluffen.