Deze historici zochten uit hoe het voetbal in Nederland verscheen

Waar en wanneer begon men precies met voetbal? Ja, in Engeland. Maar in Nederland? En dan niet zomaar even lukraak een wilde gok over plaats of een datum. Nee, precies en dan natuurlijk ook zo nauwkeurig mogelijk over wie er bij betrokken waren en op welke wijze.

Het zijn prachtige vragen voor historici, die zich aan niets gelegen laten liggen dit soort kwesties te ontrafelen en die het al helemaal weinig kan schelen of het grote (lezers)publiek deze vragen interessant vindt. Historici jagen geen verkoopsucces na, ze willen verheldering.

Jan Luitzen en Wim Zonneveld hebben die taak op zich genomen en het resultaat is 'Hoe voetbal verscheen in Nederland - Rood en Wit, HFC, HVV en hun kornuiten 1880-1910'. Het boek is een vervolg op een stuk dat ze eerder voor het literaire voetbalmagazine Hard Gras schreven en een interim-rapport van wat Luitzen en Zonneveld 'het grotere geheel' noemen waaraan ze zijn begonnen.

Luitzen en Zonneveld beschrijven de eerste dagen van het mob football (een verre verwant van het spel dat we nu kennen) en laten zien hoe deze sport als voetbal wortelschiet. Ze vertellen van wedstrijden op de 'Fransche kostschool' in Noordwijk, ze benoemen de rol van de Engelse broers John en Edward Skinner die hun Engelse sporten missen en hun moeder schrijven of ze hun cricketspullen wil bezorgen, en ze verhalen over een sportdag (voorjaar 1789) waar de Duitse jongens worstelen kiezen en de Engelse hardlopen, waarna besloten wordt 'at football to decide the prize'.

Waar speelt zich dit af? Op de openbare weg. Luitzen en Zonneveld: 'Met een startpunt ergens halverwege de Gooweg, precies tussen Noordwijk en Noordwijkerhout, waarbij de Engelsen moeten proberen de bal in Noordwijkerhout te krijgen, en het buitenlands team in Noordwijk (...) De Engelsen winnen (...) John Skinner zet het hele gebeuren op rijm: het eerste verslag van een voetbalwedstrijd op Nederlandse bodem.'

Eerste vernoeming

De auteurs vertellen van de eerste keer dat 'football' wordt genoemd in een publicatie, de leerlingenkrant van kostschool Noorthey (11 januari 1874), wanneer de Haarlemse sportpionier Pim Mulier dat voetbal voor het eerst gezien zou kunnen hebben (1872), welke rol cricketclubs spelen, hoe de eerste voetbalclub, HFC, ontstaat en de twijfel die er is over de oprichtingsdatum van 15 september 1879.

Mooiste vondst van de auteurs is het privé-archief van familie Van Lennep, waar ze volgens hen in een brief van jongste zus Anna Catherina aan haar broer Sam de eerste Nederlandse beschrijvingen vinden van het woord 'voetbal' (zaterdag 12 november 1881). Anna Catherina: 'Ik denk dat hij Woensd. koude vatte met voetbal spelen in het land naast Bosch en Hoven'. Volgens Luitzen en Zonneveld is dit 'het bewijs dat in ieder geval vanaf 12 november 1881 voetbal gespeeld wordt door de oorspronkelijk cricketende jongens van Rood en Wit'.

Ondanks de mooie hoeveelheid aan details kleeft er een nadeel aan dit bescheiden monnikenwerk van 126 bladzijden. De leesbaarheid is matig. De zinnen zijn tamelijk dor en het vergt wat doorzettingsvermogen van de lezer om zich een weg te banen door de namen, de plaatsen en de uitweidingen. Desondanks verdienen de auteurs lof voor hun werk: het is er. En dat telt voor historici.

En voor de lezer? Geen nood: al deze wetenswaardigheden zijn aan te schaffen tegen een haast vooroorlogse prijs.

Hoe voetbal verscheen in Nederland - Jan Luitzen & Wim Zonneveld Uitgeverij: Stichting De Sportwereld. Alleen te bestellen via www.desportwereld.nl/voetbal. Prijs: 9,95 euro.