Helaas: vandaag zwaait Anton Dingeman af, na twee decennia trouwe dienst. Dit tot groot verdriet van zijn fans, onder wie de tekenaars van Sigmund en Fokke & Sukke.
Tekenaar Pieter Geenen wist in 2001 al vrij snel hoe zijn stripheld eruit moest zien. Het moest een ietwat saai mannetje worden van middelbare leeftijd, met een ovale bril en drie schamele sprietjes haar. Lastiger was hoe het figuurtje moest gaan heten. De tekenaar ging te rade bij zijn vrouw en kinderen. Wat vonden ze van Alfred Puntmans? Arnold misschien? Nee, Dingeman moest hij heten. Anton Dingeman.
Onder die naam maakte de stripfiguur op 2 april 2001 zijn entree in Trouw. Lezers hadden geen idee wat ze konden verwachten. Wie was die Anton? Waar zou de strip over gaan? De korte toelichting die de redactie erbij afdrukte, verhelderde weinig: ‘Anton Dingeman is een dertiger die manhaftig overeind probeert te blijven in deze nieuwe tijd met zijn meubelboulevards, e-commerce en mental coaches.’
In de 21 jaar die volgden, groeide Dingeman uit tot een geliefde vaste bewoner van de krant. Lezers sloten de goedgemutste ambtenaar massaal in hun hart. Zaterdag moeten ze hem helaas vaarwel zeggen, want hij gaat met pensioen – net als zijn maker.
Kapstok
Het was een bewogen tijd, zegt Geenen (67). “In 2001 en 2002 begon het meteen met Pim Fortuyn. Links kreeg enorm op z’n donder. Dingeman was een keurige linkse meneer, maar nu viel zijn wereldbeeld ineens in duigen. Daarna kreeg je de moslims, de oplopende woede in de samenleving, de bedreigingen, de bankencrisis, de huizencrisis, het milieu… Via zijn werk kwam Dingeman met al die problemen in aanraking. Hij was overal getuige van. Zo weerspiegelde de strip de tijdgeest.”
Dingeman was de kapstok voor de ideeën van de maker. Het personage zelf deed vaak weinig tot niets. Afgelopen dinsdag bracht hij bijvoorbeeld alleen koffie bij de baas van Shell, zodat Geenen de milieuhypocrisie van de topbestuurder kon belichten.
Een erg uitgesproken karakter heeft Dingeman nooit gehad, meent Geenen. Maar veel lezers ervaren dat anders. Zij zien Dingeman als een vriendelijke, relativerende man, een naïeve goedsul, een antiheld. In hun ogen staat hij voor de zwijgende meerderheid, het redelijke midden. Voor de gewone burger, niet al te gelukkig, maar ook niet al te ongelukkig. Voor de lezer, in feite.
“Nou ja, Dingeman is wel iemand die het goed bedoelt met de wereld”, beaamt Geenen. “Een PvdA’er die vasthoudt aan de idealen van de sociaaldemocratie: hij blijft erin geloven dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen en dat je verbinding moet leggen tussen de lagen in de maatschappij. De PvdA is al heel lang de risee van de politiek. Dingeman zit eigenlijk al twintig jaar bij de verkeerde partij. Dat past ook heel erg bij hem.”
Uiterlijk is Dingeman in de loop der jaren flink veranderd. “In het begin had hij een ronder hoofd en een mopsneus”, analyseert Geenen. “Ik tekende hem onzekerder dan nu, met een dun zwart lijntje. Ik was nog zoekende. Gaandeweg ben ik dikkere lijnen gaan gebruiken. Dat werkt beter in een krant. Het is ook meer mijn stijl.”
Hét handelsmerk: relativering
Aanvankelijk stond de strip één keer per week in de krant, in zwart-wit. Vanaf 2009 werd het een dagelijkse strip, zes keer per week. Nog weer later kreeg Dingeman kleur.
Hét handelsmerk van de strip was relativering. Geenen: “Ik begon vaak opzettelijk met een Telegraaf-achtige zin: ‘Paniek in de stad!’. Gaandeweg bleek het dan reuze mee te vallen.” Een terugkerend element was ook het contrast tussen grootse dromen en het suffe leven van alledag. “Dat begint al als je drie bent”, zegt Geenen. “Dan moet je accepteren dat je nooit zult kunnen vliegen. Later blijkt dat je ook geen popster of profvoetballer wordt en dat je niet ontzettend knap bent. Dat vind ik leuk om te tekenen. Het heeft tegelijk iets grappigs en iets schrijnends, er gaat troost van uit.”
Die troost moeten we vanaf nu missen. Dingeman-fans kunnen nog wel uitkijken naar een verzamelbundel en een tentoonstelling, beide gepland in het najaar. En Geenen probeert te schrijven, iets actueels en satirisch. Met Dingeman erin? “Nee, dat denk ik niet. Ik vind wel weer een andere brave sukkel.”
Berend Vonk, Trouw-cartoonist: ‘Dingeman is naïef, maar tegelijk scherpzinnig’
“Jazeker, ik ben een groot fan van Anton Dingeman. Hij is iemand met een heel goedmoedig karakter die meebeweegt en voor allerlei zaken openstaat. Ik herken in hem de Nederlander die nooit klaagt en die in de trein opstaat voor een oud vrouwtje. Dat zit ook allemaal in Pieter Geenen zelf, een bescheiden mens met een goed hart.
“Geenen heeft de blik van een alien of een onschuldig kind: hij kijkt als een buitenstaander naar de wereld en verbaast zich over allerlei zaken. Dat vind ik het mooie. Zijn strip heeft iets naïefs, maar is tegelijk scherpzinnig. Elke aflevering is raak.
“De leukste afleveringen vind ik die waar Geenen zelf in voorkomt. Hij tekent zichzelf dan als een kunstenaar, maar wel een steenrijke met veel dames om zich heen langs de rand van een zwembad. Zo willen wij tekenaars natuurlijk allemáál leven. En nu maar hopen dat Geenen dit na zijn pensioen echt gaat doen.
“Stilistisch is zijn strip van een bedrieglijke eenvoud. Alles staat op de juiste plek. De kleuren zijn prachtig. In de loop der jaren is de lijnvoering losser geworden. Het personage is ook ten goede veranderd; het oogt allemaal wat lekkerder. Geenen is trouwens de uitvinder van de verticale borsten. Hij tekent vrouwenborsten altijd bóven in plaats van náást elkaar. Die artistieke vrijheid zie je verder nergens.
“Dingeman heeft ook iets droevigs; de strip gaat eigenlijk altijd over menselijke onmacht en over de beperkingen van het leven. Maar vaak moet ik er hard om lachen. Ik begin mijn dag al jaren met Dingeman, elke keer als ik de krant opensla. Ik ga hem enorm missen.”
Bas van der Schot, Volkskrant-cartoonist: ‘Prachtig zoals hij door die hoogdravende onzin heenprikt’
“Anton Dingeman is mijn favoriete strip. Volgens mij is hij uniek in de wereld. Hij is humoristisch, intelligent en soms zelfs filosofisch. De kwaliteit is altijd hoog en het tekenplezier spat ervan af. Het is niet plichtmatig geschetst. Aan elk plaatje is aandacht besteed.
“Dingemans humor is meer katholiek dan protestants: gemoedelijk, menselijk. Niet dat harde, cynische uit de grachtengordel. De onderwerpen zijn vaak maatschappelijk, wat je bijna niet ziet bij andere dagstrips. Hij put ook uit het dagelijks leven en de filosofie. Pieter Geenen bestudeert die filosofie ook echt, weet ik – we drinken samen weleens een biertje.
“Een van de beste afleveringen vond ik die waarin een filosofe uiteenzet dat we de dood gewoon moeten aanvaarden omdat die bij het leven hoort. Dat had die filosofe echt gezegd in de krant. Geenen stuurt vervolgens de Dood op haar af om haar te halen, maar dan sputtert ze tegen: ‘Hoho, niet ík! Het was abstract bedoeld!’. Prachtig zoals Geenen door die hoogdravende onzin heenprikt.
“In zo’n strip met vier plaatjes kun je echt een gedachte ontvouwen en argumenten op hun kop zetten. Dingeman doet dat briljant. Hij is vaak heel ontnuchterend en relativerend, een welkom tegengeluid in de toch wat hijgerige nieuwswereld. Vaak gaat er een zekere troost van uit.
“Het vullen van zo’n dagstrip is ontzettend zwaar. Mensen onderschatten dat. Ik snap dat Geenen ermee wil stoppen. Het geeft zoveel rust als je van die deadlines af bent. Ik bewonder hem erom dat hij deze stap durft te zetten. Een groot gemis voor Trouw, dat wel. Dingeman ga je niet zomaar vervangen.”
Peter de Wit, tekenaar van Sigmund (de Volkskrant): ‘Hij heeft een soort elegantie, hij blijft opgewekt’
“Dingeman is een geniale satire op de dagelijkse actualiteit. Ik vind het een ontzettend knappe strip. Ik weet dat Pieter Geenen er al ’s morgens vroeg aan begint. Hij leest elke dag drie kranten en is volgens mij beter op de hoogte dan menig politicus. Hij schaaft net zo lang op zijn ideeën tot er aan het eind van de dag iets goeds ligt. Daarom is het allemaal zo raak.
“Wat ik geweldig vind, is die lichtheid, die geamuseerdheid. Dáár zit de kracht in. Als maker moet je dat lichte ergens vandaan weten te halen, want het cynisme ligt op de loer. Geenen beheerst die toon perfect. Zijn strip heeft een soort elegantie; Dingeman observeert met een zekere afstand en altijd met een glimlach, relativering en zelfspot. Zelf word ik vaak boos of depressief van het nieuws, maar hij blijft opgewekt.
“Dingeman heeft geen klassieke punchline. Het is eerder een conclusie naar aanleiding van een actueel onderwerp. Een bizarre conclusie vaak, of een absurde oplossing. We leven tenslotte in een crazy wereld.
“Ondanks zijn mildheid voel je dat Geenen zich wel degelijk opwindt. Nederland wordt geregeerd door autocraten, daar is hij erg mee bezig. Hij is sociaal betrokken en maakt zich druk over systeemfouten bij de overheid, waar er steeds meer van boven water komen. We hebben nog heel wat Dingemans nodig om dat allemaal recht te trekken.
“Ik vind het een rotstreek dat hij stopt. Die gaat gewoon een beetje van het leven genieten! Trouw krijgt hopelijk weer een nieuwe strip die het nieuws ridiculiseert. Maar een Pieter Geenen nr. 2 zit er uiteraard niet in – hij is onvervangbaar.”
Jean-Marc van Tol, een van de drie tekenaars van Fokke & Sukke (NRC): ‘In één strookje weet hij heel veel te vertellen’
“Ik lees Dingeman vaak op Twitter. Hij wordt veel geretweet. Ik vind het een heel goede strip, echt jammer dat hij stopt.
“Bijzonder aan Dingeman is het uitgebreide gebruik van caption: boven- en onderschriften. Daar leidt Pieter Geenen het verhaal mee in. Hij schetst er soms ook de voorgeschiedenis en de ontwikkeling mee. De grap zit in het beeld eronder. Zo doen we het bij Fokke & Sukke ook, maar dan in één plaatje.
“Voor de lezer is het best ingewikkeld, al die verschillende tekstjes die op elkaar reageren. Maar op deze manier slaagt Dingeman er wel in om in een één strookje heel veel te vertellen. Het grappige is ook: als je Geenen persoonlijk kent, dan zie en hoor je hem in zijn strip terug. Hij heeft een manier gevonden om zichzelf in zijn krabbels te verwerken. Die verbaasde zangerige stem, dat Brabantse accent, die nieuwsgierigheid.
“Zijn tekenstijl is heel herkenbaar. Hij heeft een eigen hand en gaat volledig zijn eigen gang. Dat kunnen alleen de besten.
“Ik kan me niet voorstellen dat hij geen inspiratie meer heeft. Het maken van zo’n actuele strip is bijna een soort ademhalen, een manier van leven. Maar er zit wel een naar kantje aan: de deadlines. Die gaan altijd door, ook als je hoofd er even niet naar staat. Wij van Fokke & Sukke doen het met z’n drieën, dat geeft lucht. Ik bewonder de eenlingen als Pieter Geenen, Gerrit de Jager en wijlen Peter van Straaten. Zij moeten telkens de kracht vinden om alles alleen te doen, van het brainstormen tot het tekenen. Ik had Geenen ook een driemanschap gegund.”
Lees ook:
Pieter Geenen gaat met pensioen: ‘Nee, Anton Dingeman spreekt niet namens mij of… nou ja, misschien een beetje’
Anton Dingeman lijkt sterk op zijn schepper, tekenaar Pieter Geenen. Hooguit is hij ‘meer bescheiden’ en ‘iets lulliger’. Geenen heeft veel van zijn creatie geleerd, zegt hij in de rubriek Tien Geboden: ‘Dankzij Anton heb ik een ruimere blik op de wereld gekregen’.
